Page 57 - TÜRK VE BATI MÜZİĞİ TARİHİ 12

4. ÜNİTE

Barok Dönem’de Kullanılan Başlıca Formlar
Barok Dönem’de yeni müzik formları oluşmuş, mevcut
formlar ise değişime uğrayıp gelişmiştir. Özellikle çalgıların
ve çalgı müziğinin gelişmesi, müzik formlarının çeşitlen-
mesinde etkili olmuştur. Dönemin en sık kullanılan form-
ları şunlardır:
Süit: 17 ve 18. yüzyılın en önemli çalgı müziği formla-
rından olan süit, birbiriyle tonal bağlantıları olan ve kendi-
ne has özellikleri bulunan bölümlerden oluşan dans mü-
ziğidir (Görsel 56). “Allemande” (alemand) dansı genellikle
süitlerin ilk dansı olmakla birlikte bazı süitlerin başlangıç
kısmına uvertür, prelüd, toccata veya fantasia yerleştirilmiş-
tir. Ardından halk danslarından esinlenerek bestelenmiş
farklı hızlardaki bölümler peş peşe getirilmiştir. Süitlerde
kullanılan dansların bazıları; courante (kurant), sarabande
(saraband), gigue, gavotte (gavot), pavane (pavan), bour-
ree (bure), sicilienne (sisilyen), polonaise (polonez) ve me-
nuettir (menüe).
Sonat: Sonat, Latincede “tınlamak” anlamına gelen
“sonare” sözcüğünden türemiştir. Sonatlar, arasında tonal
ilişki bulunan iki ya da üç bölümden meydana gelen ve bir
ya da daha fazla çalgı için yazılan müzik formlarıdır. Barok
Dönem’de çalgı müziğinin gelişmeye başlamasıyla ortaya
çıkan bu form, genellikle sürekli bas uygulaması ile kulla- Görsel 56: Aime Gabriel Adolphe Bourgoin’in (Emi Gab-
nılmıştır. Barok sonatları, bugünkü sonat yapısının temelini riel Adolfe Burgon) 17. yüzyılı temsil eden “Dans” isimli
oluşturmaktadır. tablosu (1870)
Konçerto: Konçerto, solo çalgılar için yazılmış eserlerin orkestra ya da bir enstrüman eşliğiyle çalınmasıyla
oluşan bir müzik formudur. Latincedeki “concertus” (konsertus) sözcüğünden türemiştir ve ayrı partilerdeki farklı
seslerin birlikte tınlaması anlamına gelmektedir. Barok Dönem’de sürekli bas tarzının benimsenmesi, konçerto
formunun temelini oluşturmuştur. Konçerto, ilk olarak insan sesi için kullanılmış ve bu müzik yapısına “ses kon-
çertosu” denmiştir. Şan olarak seslendirilen üst parti ile buna eşlik eden çalgı topluluğu şeklinde uygulanan ses
konçertosu, genellikle dinî müzikte kullanılmıştır. İnsan sesinin yerini çalgılara bırakmasıyla birlikte konçerto da
çalgı müziği formları arasındaki yerini almıştır.
Konçerto Grosso: Konçerto Grosso, 17. yüzyılda “oda konçertosu” ve “kilise konçertosu” olarak nitelendirilen
bir müzik formudur. Bu formda orkestra ikiye bölünmüştür. Daha az sayıda çalgıdan oluşan ve solo kesitleri çalan
bir grup (concertino) ile daha fazla sayıda çalgıdan oluşan orkestra (grosso) karşı karşıya getirilmiştir. Konçerto
grosso, ismini bu iki çalgı grubundan almıştır.
Füg: Latince “kaçmak” anlamına gelen füg, Barok Dönem’in ilk zamanlarında Orta Çağ ve Rönesans’ta bilinen
yapısıyla yani kanon anlamında kullanılmıştır. Daha sonraları ise bir temanın kanon ve taklitlerle kontrpuan tarzın-
da geliştirilmesi ile yeni bir füg biçimi ortaya çıkmıştır. Bu biçim; serim, gelişme, sonuç olmak üzere üç bölümden
meydana gelmiş ve iki, üç, dört ya da daha fazla partiden oluşacak şekilde yazılmıştır. Füg, Barok Dönem’de geçir-
diği değişim sayesinde çok sesliliğin en olgun biçimi hâline gelmiştir.

ARAŞTIRALIM PAYLAŞALIM

• Barok Dönem’de süit formunun bölümlerini oluşturan gigue, menüet, sarabande, gavotte vb. dans-
larla ilgili bir araştırma yapınız.
• Bu dansların hangi ülkelere ait olduklarına, özelliklerine ve süitlerde hangi sırayla kullanıldıklarına
dair edindiğiniz bilgileri dijital ortamda bir sunuma dönüştürünüz.
• Barok Dönem’de bestelenmiş süitlerin bölümlerinden video ve ses kaydı örnekleri bularak sunumu-
nuzun ilgili kısımlarına yerleştiriniz.
• Çalışmanızın sunumunu yapınız. Sunumunuzu yaparken Türkçeyi doğru kullanmaya ve topluluk
karşısında konuşma kurallarına uymaya dikkat ediniz.

56 BAROK DÖNEM VE MÜZİK