Page 146 - TÜRK İSLAM MUSİKİSİ 12

TERİMLER SÖZLÜĞÜ

-A-
Acembuselik: Klasik Türk müziğinde acem makamı ile buselik beşlisinin birleşmesinden oluşan
birleşik bir makam.
Ağır düyek: Sekiz zamanlı ve sekiz vuruşlu, dörtlük birimle yazılan bir küçük usuldür. Bu usule
Rauf Yekta gibi bazı kuramcılar “çifte düyek” adını vermiştir.
Ağır evfer: Türk musikisinde dokuz dört zamanlı bir küçük usulün adıdır. Mevlevi ayinlerinin
ikinci selamlardan sonra kullanılır. “Mevlevi evferi” adı da denir.
Aksak semai: Klâsik Türk müziğinde sözlü müzik kategorisine giren din dışı form. İsmini Aksak
Semâî usûlüyle ölçülmüş olan Ağır Semâî formundan alır. Dolayısıyla Ağır Semâî formuyla aynı
özellikleri taşır.
Arınma: Ruhun tutkulardan temizlenmesi.
Arife: Belirli bir günün, olayın bir önceki günü veya ona yakın günler; ön gün. Bayramdan önceki
gün.
Arzuhâl: Dilekçe.
Asitane: Bir tarikatın veya tarikat kolunun merkezi durumunda olan tam teşekküllü büyük tekke.

-B-
Baskı: Türk, Altay ve Moğol mitolojisinde ve halk kültüründe genel olarak şaman anlamına gelir.
Bahşı, Bağşı, Bahçı, Bakşı olarak da söylenir.
Beyit: Anlam bakımından birbirine bağlı iki dizeden oluşmuş şiir parçası.

-C-
Cem: Alevilik törelerinde "toplanma", birlikte yapılan toplu törenin adı.
Cem ayini: Mevlevi ve bilhassa Bektaşi tarikatı mensuplarının aralarında yaptıkları, yemekli mü-
zikli sohbet toplantısı ve ayin; ayinicem.
Cemaziyelahir: Ay takviminin altıncı ayı; küçük tövbe ayı.
Cemaziyelevvel: Ay takviminin beşinci ayı; büyük tövbe ayı.
Cihat: Din uğruna yapılan savaş.
Curcuna: Klasik Türk müziğinde kullanılan 10 süreli küçük usul. İki adet Türk Aksağı usulünün
birleştirilmesiyle meydana getirilmiştir. Şarkı, türkü, ilahi ve oyun havaları ile saz semailerinin
dördüncü hanelerinde kullanılmıştır.

-Ç-
Çeng: Klasik Türk müziğinde 18. yüzyıla kadar kullanılmış telli çalgı. Parmakla veya mızrapla
çalınan farklı sayılardaki pek çok telden meydana getirilmiştir.
Çifte düyek: Klasik Türk müziğinde kullanılan 16 süreli büyük usûl. İki adet Düyek usûlünün
birleştirilmesiyle meydana getirilmiştir. Daha ziyâde 16/4'lük mertebesi kullanılmıştır. Peşrev,
kâr, beste, tevşih ve ilahi gibi formlarda sıkça görülür.
Çile: Dervişlerin kırk gün süre ile kendilerine uyguladıkları zahmetli ve perhizli dönem.

-D-
Destan: Her türlü kişisel ve toplumsal olayı tarihsel derinliği bağlamında ele alan uzun şiir. Ko-
nularına göre değişen isimler almakla beraber pek çok destan ağıt özelliği de göstermektedir.
Destanların müzik özellikleri yöreden yöreye değişiklik gösterir. Bunların büyük bir çoğunluğu
uzun hava tarzında serbest tartımlı ezgilerden oluşur.

144