Page 141 - TÜRK İSLAM MUSİKİSİ 12

4.4.10 Hoca Zekâi Dede
Asıl adı Mehmed olan Zekâi Dede 1825 yılında İstanbul Eyüp’te
doğmuştur (Görsel 4.26). Babası Cedîd Ali Paşa Cami imamı Hafız-
Süleyman Hikmeti Efendi, annesi Zîneti Hanım’dır. İlk eğitimini Lâ-
lizade Seyyid Abdülbaki Efendi İbtidai Mektebi'nde yaptıktan sonra
amcası Hafız İbrahim Zühdi Efendi’nin yanında hafızlık derslerine
başlamıştır. On dokuz yaşında babasından hat dersleri almıştır. Ay-
rıca Arapça ve Farsça eğitimleri alan Zekâi Dede, İsmail Dede Efen-
di’nin öğrencilerinden Eyyübi Şahinbeyzade Mehmed Bey’den de ilk
musiki derslerini almıştır. Bu ilk derslerini aldığı bir yıl içerisinde on
fasıl geçmiş, bazı şarkı ve ilahiler bestelemiştir.
Dinî ve din dışı müzik sahalarında bestelediği pek çok eserle
Türk müziği bestekârları arasında önemli bir konuma sahip olan
Zekâi Dede yetiştirdiği öğrenciler aracılığıyla zengin bir repertuvarın
günümüze ulaşmasında önemli bir rol oynamıştır. Hamamizade İs-
mail Dede Efendi’den sonra XIX. yüzyılın en büyük bestekârı olarak
kabul edilen Zekâi Dede’nin eserlerinde klasik üslubun ifade özellik- Görsel 4.26
leri güçlü bir şekilde hissedilir. Eserlerinde zarif üslubu ile güfte, usul Hoca Zekai Dede
ve melodileri uyum içinde güçlü bir şekilde ifade etmeyi başarmıştır.
Zekâi Dede, hicazkâr makamına kattığı yeni hareket ve seyirle
birlikte az kullanılan makamlardan, buselik ve kürdi seyirle belir-
lenen birleşik makamlardan pek çok beste yapmıştır. Dinî musiki
tarihinin önde gelen isimlerinden biri olan Zekâi Dede’nin 500 civa-
rında dinî ve mistik eseri olmasına rağmen günümüze yaklaşık 300
kadarı ulaşabilmiştir. Bestelediği toplam eserlerinin yarısından faz-
lasını ayin, durak, tevşih, mersiye, tesbih, şuğul, naat ve ilahi form-
larında bestelediği eserler oluşturmaktadır. Dinî eserlerinin büyük
çoğunluğu ilahi ve şuğul formlarında olup bunların bazıları okul
için bestelenmiştir.
Zekâi Dede, bestelediği beş Mevlevi ayiniyle Mevlevi musikisi
repertuvarına hocası İsmail Dede Efendi’den sonra en çok ayin ka-
zandıran bestekâr olmuştur. Darüşşafaka Lisesi musiki öğretmenli-
ğini son günlerine kadar devam ettirmiştir. Darüşşafaka’daki öğren-
cilerine özel bir yöntemle notasız ve işaretsiz bütün perdeleri anlayıp
tahlil etmeyi öğretmiştir.
4.4.11 Hüseyin Fahrettin Dede
1854 yılında İstanbul Beşiktaş’ta doğmuştur (Görsel 4.27). Babası
Mevlevi şeyhi Hasan Nazif Dede, annesi Zübeyde Havva Hanım’dır.
İlkokulu bitirdikten sonra ortaöğrenimini Beşiktaş Rüştiyesinde ta-
mamladı. Bilgi ve kültürünü Mevlevihane’de geliştiren Hüseyin
Fahreddin’in eğitimine özel ilgi gösterilmiştir. Osman Dede ve Hü-
seyin Hilmi Dede'den Arapça, eniştesi olan Yenişehirli Avni Bey'den
tasavvuf, Sami Paşa'dan mesnevi dersleri almıştır. Hintli İskender
Hoca'dan Farsça ve Fransızca öğrenmiştir. İlk musiki bilgilerini Mev- Görsel 4.27
levihane’de almış, Muzıka-yi Hümayunda batı müziği, hamparsum Hüseyin Fahrettin Dede
notası ve tanbur çalmayı öğrenmiştir.

139