Page 47 - TÜRK MÜZİĞİ TARİHİ 12

2. ÜNİTE

BİLGİ NOTU

• Davul, şamanın en önemli aracı
ayrılmaz bir parçası kabul edilmek-
tedir. Şaman davulu, o dönemde
kutsal kabul edilen sedir ve kayın
ağacından yapılmıştır. Davulun
ön yüzünde simgesel anlamı olan
resimler vardır. Birçok şaman davu-
lunun arka kısmında ise davulun
ruhunu temsil eden insan figürü
bulunmaktadır (Görsel 2.3).
Görsel 2.3: Şaman davulunun ön ve arka yüzü

Altaylardan sonraki Türk topluluğu olan Hunlarda yuğ adı verilen ce-
naze törenleri şaman (kam) yönetiminde yapılmıştır. Bu törenlerde şaman
tarafından söylenen ağıtlara sagu denilmiştir. Dinî törenlerde kullanılan da-
vul, tef ve daireler şamanın en önemli araçlarıdır.
Müzik kavramı Hun Dönemi’nde kurumsallaşmış, bunun sonucunda ilk
askerî müzik topluluğu olan tuğ takımı oluşturulmuştur. Tuğ takımı bayra-
ğın yanında yer alan davul, boru, zil gibi çalgılardan oluşmuştur. Tuğ, atkuy-
ruğu bağlanarak ucuna altın yaldızlı top geçirilen mızrak gibi bir sembolün
adıdır (Görsel 2.4).
Hunlarda olduğu gibi Köktürklerde de şaman müziği oldukça etkindir.
Köktürklerde dinî törenlerde tuğ takımı da kullanılmaya başlanmıştır. Kutlu
dağ olarak kabul edilen dağın tepesinde tuğ takımıyla birlikte gök ayini,
dağın eteklerinde ve ağaç diplerinde ise yer ve su ayinleri yapılmıştır. Şa-
manlar ordunun kutsanması ve motivasyonu için savaş öncesi koşuklar da
söylemiştir. Görsel 2.4: Tuğ
Köktürklerden sonraki Türk topluluğu olan Uygurlarda, Şamanizm ina-
nışının yanı sıra Mani ve Buda dinlerinin de etkisiyle inanış tarzları kendi içinde çeşitlilik göstermiş, Budist ve Ma-
niheist tapınaklarda ilahiler söylenmiştir. Uygurlarda büyücülere şaman denilmiş, dinî törenleri ise bahşi denilen
din adamları yönetmiştir. Buradan da anlaşılacağı üzere Uygurlar eski Türk inancıyla bağlarını kopartmamıştır.

2.1.2. İslamiyet’in Kabulünden Önce Türk Toplumunda Müziğin Rolü
Türk müzik kültürünün evrimi; Türk devletlerinin, yabancı bir güç veya devlet tarafından değil de yerini almaya
çalışan başka bir Türk gücü veya Türk devleti tarafından yıkılmasına dayanır. Yıkılan devletin yerini alan yeni Türk
devleti, o devletin, tüm kültür mirasını dolayısıyla müzik kültürü mirasını da devralmıştır. Böylelikle Türk müzik kültürü
geçmişten günümüze kopmaksızın işleyegelen bir süreç
içinde varlığını ve etkinliğini kesintisiz sürdüregelmiştir
(Uçan, 2015, s.17).
Türklerin tarih sahnesine çıktığı Altaylar Döne-
mi’nde müziğin yapısı destansı ve masalsıdır. İnsan
sesine eşlik etmek için davul ve tef kullanılmıştır. Boru
ve kopuzun ilk örneklerine rastlanan bu dönemde
müziğin etki alanı oldukça geniştir. Şamanlar yap-
tıkları ayinlerde müziği etkin olarak kullanmışlardır.
(Görsel 2.5). Müzik, şamanların önderliğinde yapılan
dinî törenlerde büyüleme aracı olarak da kullanılmış-
tır. Toplum içinde saygın bir yeri olan şamanın ayin-
lerde yaptığı müzik tamamen doğaçlamadır. Görsel 2.5: Kopuz çalan Kırgız aile

46 TÜRK MÜZİĞİNDE DÖNEMLER