Page 26 - ÇALGI EĞİTİMİ BAĞLAMA | 9

Bağlamanın Tarihsel Gelişimi 1

Okuyorum

Bağlama Çalma Geleneğinde Usta-Çırak İlişkisi

Ülkemiz birçok medeniyete beşiklik yapmış, kadim milletlerin kültürel zenginliklerini
biriktirmiş, ve tarihe iz bırakmış bir coğrafyadır. Bu kültürel zenginliklerin içinde hiç kuşkusuz
müzik önemli bir yere sahiptir. Anadolu kültürü için müzik başat bir unsurdur. Müzik kültüründe
bağlamanın özel bir yeri vardır. Anadolu halk kültürü içinde kendisine geniş bir yer bulan
bağlama, çağlar boyunca büyük bir gelişme göstererek zengin bir birikimle günümüze kadar
gelmiştir. Bu kültürün bugüne ulaşmasında, bağlamanın gelişmesinde ve yaygınlaşmasında
hiç kuşkusuz âşıklık geleneğinin rolü büyüktür. Yöreden yöreye ve kişiden kişiye farklılık
gösteren icra çeşitliliği, bu çalgının Anadolu kültürü açısından nasıl bir öneme sahip olduğunun
da göstergesidir. İcra çeşitliliği, müzik kültürümüzün en eski öğretme yöntemlerinden biri
olan “meşk etme” veya “usta-çırak” yoluyla günümüze ulaşmıştır. Âşıklık geleneğinde usta
âşıklar, geleneğin devam etmesi, kendi isimlerinin unutulmaması ve sözlü kültür ürünlerinin
aktarılması için yetiştirmek üzere çırak edinirler. Anadolu’da bu geleneğe “çıraklama”, “çırak
çıkarma” veya “kapılanma” gibi isimler verilir.

Meşk etme, yeni yetişen âşıkların görerek ve duyarak öğrenmesini sağlamak amacıyla
yapılan eğitim çalışması olarak açıklanabilir. Gelenek ve göreneklerimizin geçmişten günümüze
taşınmasında büyük rolü olan bu yöntem, kültürümüzün sürekliliğinin sağlanmasında da
önemli rol oynamıştır. Ustadan gördüğünü ve duyduğunu hafızaya alarak sürekli tekrara
dayalı bu yöntem, günümüzde “model alma”, “taklit ederek öğrenme” olarak ifade edilen, usta-
çırak ilişkisinin vazgeçilmez bir unsurudur. Usta, çırak edinmiş olmanın verdiği sorumluluk
ile çırağının ileride iyi bir usta olabilmesi için gelenekte yer alan bütün deneyimleri çırağına
aktarır. Sözle ya da yazı ile anlatılamayacak olan, kişiye özgü tavır ve çalma tekniklerini
yine bu yöntemle nakleder. Çıraklık, sabır ve emek isteyen bir süreçtir. Çırak bu süreçte
kendisine düşen bütün sorumlulukları yerine getirir. Ustasından gördüğünü ve duyduğunu
sürekli tekrar ederek öğrenir. Çırağın ustasını izlemesi, onun bulunduğu her ortamda olması
gerekmektedir. Usta, yeri geldiğinde çırağına kendisini göstermesi için fırsat tanır. Usta-çırak
ilişkisi karşılıklı sevgi ve saygıya dayanır. Çırak için ustası övünç, usta için ise çırağı gurur
kaynağıdır. Çırak bu süreci tamamladığı takdirde âşıklık geleneğini icra eden ve geleneğin
temsilcisi olan bir ustaya dönüşür.

Ustanın dizinin dibinde oturmak veya "ustadan el almak, feyz almak" deyimleriyle geçen
usta-çırak ilişkisi günümüzde görsel ve işitsel medya gibi bilişim araçlarıyla devam etmektedir.

Kitap yazarları tarafından düzenlenmiştir.

25