Page 187 - TİYATRO TARİHİ 9

METİN ANLAMA VE YORUMLAMA

BATI TİYATROSU ÜZERİNDEKİ ETKİ

Batı dünyası 18. yüzyılın sonlarına kadar Asya tiyatrosundan büyük ölçüde habersiz kalmıştır.
Sanskrit dilindeki oyunlar, çevrilen ve okunan ilk oyunlar olmuştur ama Asya teatral gele-
nekleri Doğu toplulukları Batıda sahneye çıkmaya başlayana dek beğenilmemiştir. 1895’te
Paris’te Çinli bir topluluk sahneye çıkmıştır; 1900’de bir Japon grup Londra’da sahne almıştır
ve sonrasında bireysel performansçılar sık sık turneler düzenlemiştir. Yine de Asya gelenekleri
Yeats, Meyerhold, Vakhtangov, Brecht ve Artaud gibi Batılı yapımcıların onları Batının ilüzyo-
nizme yaptığı vurgunun alternatifleri olarak savunmaya başlayınca Batılı pratikler üzerinde
etkisini hissettirmiştir. Önceleri sapkın veya egzotik olarak görülen bu yenilikler, İkinci Dünya
Savaşı’ndan başlayarak büyük ölçüde Brecht ve Artaud’un etkisiyle gittikçe daha çok kabul
görmüştür. Son yıllarda Ariane Mnouchkine, Shakespearyen oyunları ve Yunan oyunlarını te-
mel alan çok beğenilen prodüksiyonlarında Sanskrit, Kathakali ve Kabuki geleneklerinden
yoğun bir şekilde yararlanmıştır.
Oscar G. Brockett, Tiyatro Tarihi

Aşağıdaki soruları metinden hareketle cevaplayınız.

1. Asya tiyatrolarının Batı ülkelerinde başlangıçta ilgi görmemesinin nedenleri neler olabilir?
2. Yapımcıların Asya tiyatrosunu savunmasının nedeni nedir?
3. Asya tiyatrolarının Batı tiyatrosu formlarına katkıları nelerdir?

10.1.1. Çin Kültüründeki Tiyatro Formları

Çin kültürü tiyatro formları başlangıçta etkinlik boyutunda kendini göstermiş, zamanla Batı etkisine girmiştir.
Batı etkisi ancak XX. yüzyılda Çin’e ulaşmıştır. Bu zamana kadar Çin kültürüyle beslenen birçok form kullanılmıştır.

MS 618-690 yılları arasında hüküm süren Tang Hanedanı zamanında tiyatro etkinlikleri görülmeye başlanmıştır.
Akrobasi, dans ve taklitli diyalogların birleştiği, zarif bir tiyatral form ortaya çıkmıştır.

İmparator Hsuan Tsung (Suvan San) da saray eğlenceleri düzenleyen bir okul kurmuştur. Burada dansçı,
müzisyen ve akrobatlar eğitilmiştir. Eski türevlerinden farklı olarak bu okulda geleneksel olanın dışında, halkın
daha çok tuttuğu popüler ve yeni eğlence formları üzerine eğitimler verilmiştir. Günümüze kadar ulaşmış
Çinli oyuncuların soyları, bu okula uzanmaktadır. Buradan yetişen oyunculara da Armut Bahçesi Öğrencileri
denmiştir.
10.1.1.1. Yüz Oyunlar

İmparator Hui’in (Huiy) Han Hanedanı’na egemen olduğu MS 589 ile 614 yılları arasında Çinlilerin eğlenme
biçimlerinde bir çeşitlilik yaşanmıştır. Çinli eğlence gelenekleri ile Orta Asya ve Hindistan’dan gelen seyirlik
gelenekler kaynaşmıştır.

Çin İmparatoru Yang-ti zamanında yüz oyun adı verilen Çin eğlencelerinin geliştirilmesi için bir okul açılmıştır.
Bu dönemde oldukça kalabalık icracı topluluklarının yer aldığı devasa eğlenceler düzenlenmiştir.

Han Hanedanı iktidarında tüm eğlenceli oyunlar yüz oyunlar olarak isimlendirilmiştir. Yüz oyunlar; atletizm
yarışları, sihirbazlık, hokkabazlık, cambazlık, ateş ve kılıç yutma, müzik, dans ve taklit gibi sirk gösterisi
çeşitlerinden oluşmuştur. Bu gösteriler sadece saraylarda değil pazar, panayır ve meydanlarda da sergilenmiştir.

185
UZAK ASYA KÜLTÜRLERİNDE TİYATRO