Page 190 - TİYATRO TARİHİ 9

Tiyatroda sahnelenen oyun ile seyirci arasında varsayılan ortak kabuller (uzlaşımlar) konvansiyon olarak
adlandırılır. Pekin operasında yardımcılar işini yaparken seyirciler onları görmemeyi kabul ederek operayı takip
eder. Aynı şekilde yardımcılar, oyuncuları giydirirken seyircinin kendilerine dikkat etmeyeceğini bilerek hareket
ederler. Bu durum bir konvansiyon örneğidir.

Roller: Pekin operasında oyuncular boş sahneye rengârenk kostümler ve tiyatral makyajlarla çıkarlar.
Geleneksel gösterilerden öğrenilen dans, müzik ve canlandırma kalıplarını uygularlar. Dört kategoriye ayrılan
roller şunlardır:

Erkek rolleri; savaşçı, yaşlı ve genç adam tipi olmak üzere kendi içinde üçe ayrılır. Bu rollere çıkan oyuncular,
yalın bir makyaj kullanır ve sakal takar (Görsel 10.8).

Kadın rolleri; sessiz ile nazik, neşeli, savaşçı ve yaşlı kadınlar olmak üzere kendi içinde dörde ayrılır (Görsel 10.9).

Boyalı yüz rolleri; savaşçı, haydut, saray görevlisi, memur, tanrı ve doğaüstü yaratıklar olmak üzere fazla
çeşittedir. Bu tipleri canlandıran oyunculara oynadıkları tipin özelliklerine işaret eden parlak ve gösterişli
makyajlar yapılır (Görsel 10.10).

š Görsel 10.8 š Görsel 10.9 š Görsel 10.10
Asker rolünü oynayan bir oyuncu Pekin operasında kadın rolünü Boyalı yüz rolünü canlandıran
canlandıran oyuncu oyuncular

Komik roller; günlük konuşma dili kullanma, doğaçlama oynama ve şakalar yapma, mim ve akrobasiyi bir
arada kullanma konusunda serbestlik tanınan kategoridir. Bu kategoriden rol alan oyuncuların göz çevrelerine
beyaz tonlarda makyaj uygulanır. Soytarı rolünü alanlar serbest hareket etme konusunda daha özgürken onun
dışındaki rollerin söz ve davranışları kalıplaşmıştır.

Pekin operasındaki tüm roller belirli üsluplara göre kalıplaşmış jestler üzerine kuruludur. Her rolün yürüme ve
koşma gibi tipik insan davranışları birbirinden farklılık gösterir. Oyun kişisi diyalog kurmamış olsa bile seyirci
kalıplaşmış jestleri izlediğinde oyun kişisinin yaş, cinsiyet, sosyal konum ve karakter özelliklerini kolaylıkla anlar.
Seyirci bu konvansiyonu, toplumun ortak hafızasını oluşturan kültürel kodların yüzlerce yıl boyunca kuşaktan
kuşağa aktarılması yoluyla öğrenir.
Çin toplumu, kuşaklar arasında kültürel aktarım yaparak geleneğini binlerce yıl bu yöntemle yaşatabilmiştir. Çin
kültüründe tiyatro sanatının özü, bu aktarım yoluyla toplumun ortak hafızası olan geleneği yaşatmak üzerine
kurulmuştur. Kalıplaşmış stilize hareketler, bu amaç için bir araç olarak kullanılır. Bu nedenle bir Pekin operasını
izleyen başka kültürden seyirci için gösterim bir anlam ifade etmezken Çinli seyirci, sahnedeki kalıplaşmış her
stilize hareketin ne anlama geldiğini bilir ve ona göre tepki verir.

188 10. ÜNİTE