Page 191 - TİYATRO TARİHİ 9

C SIRA SİZDE
Yandaki karekodu kullanarak Çin kültüründeki Pekin operası tiyatro formuna ait
içeriği izleyiniz. Aşağıdaki soruları izlediğiniz gösterimden hareketle cevaplayınız.

1. Oyuncular hangi tipleri yansıtmaktadır?
2. Gösterimde hangi ögeler ön plandadır?
3. Kostüm, aksesuar ve makyaj özellikleri nelerdir?
4. Dekor unsurları nelerdir?
5. Oyun Çin kültürüne ait hangi özellikleri yansıtmaktadır?

10.1.1.7. Batılı Tarz Tiyatro

Çin’de ilk sistematik tiyatro eseri Sung Hanedanı döneminde üretilmiştir. 1920’de yapılan kazılarda bu oyunlara
ait bulgular ele geçirilmiştir. Günümüze kadar ulaşmış olan en eski Çin tiyatrosu eseri Chang Hsieh’in (Çan Şey)
Mektupların Doktoru’dur. Oyun, diyalog ve şarkılarla anlatılan ve aksiyonu özetleyen hikâyelerden oluşmaktadır.
Sung Hanedanı döneminde oyunculuk ve sahneleme alanlarında da gelişmeler yaşanmıştır. Saray oyunları için
en iyi gösteri sanatçılarının seçilmesine özen gösterilmiştir. İmparatorun doğumu ve tahta çıkışı gibi konuları
işleyen şölen eğlencelerine büyük bir titizlikle hazırlanılmıştır. Seçilen oyuncular; beş ile yedi kişilik gruplar
hâlinde doğaçlama tiyatro yapılan oyun evlerinde, çayhanelerde veya köylerde seyirci karşısına çıkarılmıştır.
Çin kültüründe tiyatronun ilk ana dönemi, Çin’de her anlamda gelişmiş bir tiyatro kültürü ile Yuan Hanedanı
(1279-1368) yıllarına rastlamaktadır. Bu dönemden günümüze yaklaşık 700 oyunun sadece adı kalmıştır.

Ming Hanedanı (1368-1644) Dönemi’nde ise en karmaşık edebî oyunlar üretilmiştir. Bu dönemde yazılmış
oyunlar 50 perdeden fazladır. Bir oyuncu, oyunların açılışında yazarın oyunu yazma gerekçesini açıkladıktan
sonra kısaca oyunun hikâyesine değinmektedir. Devam eden perdelerde seyirciye birbirinden farklı birçok olay
örgüsü sunulur. Oyunun sonu ise hep mutlu biter. Dönemin en çok beğeni kazanan eseri, Tang Xiansu (Teng
Şiensu) tarafından yazılan The Peony Pavilion [(Dı Piyini Pıvılyın) (Şakayık Köşkü)] adlı oyundur. 55 perdeden
oluşan oyunda yaşamını yas tutarak geçiren bir kızın hikâyesi anlatılır.

Çin’de tiyatro yapılarının en eski şekillerine dair tarihî kayıtlar da bulunmuştur. Kentlerde yer alan oyun evleri,
halk arasında karo taşı bölgesi adı ile anılmıştır. Bu bölgelerde yer alan tiyatro yapılarının sahnelerinin üç
kenarlı ve üzerlerinin çatıyla örtülü olduğu; etrafında çitler, bina üzerlerinde bayrak ve sancakların yer aldığı
görülmüştür. Bu kayıtlarda ayrıca seyir yeri hakkında da bilgi verilmiştir. Halkın oyunları ayakta izleyebileceği
bir alan ve bu alanı çevreleyen tribün ya da balkon tarzı eklentiler olduğuna dair görsel bulgulara ulaşılmıştır.

Çin kültüründe Batı etkisinin görüldüğü bir diğer alan tiyatro yapıları olmuştur. Çin yönetimi Batı’daki büyük
tiyatro salonlarına benzer binalar inşa etmeye girişmiştir. Dönemin Batı tarzı tiyatro salonu örnekleri şunlardır:

• Grand Theatre (Grend Tiyatır), Şanghay (Şangay)
• Grand National Theatre (Grend Neyşınıl Tiyatır), Pekin

XX. yüzyıla gelindiğinde sözlü geleneği yaşatan, bunun yanı sıra Batılı tarzda oyunlar yazan sanatçılar tiyatroya
katkıda bulunmuştur. Bu sanatçılar arasında adı en çok bilinen oyun yazarı, Cao Yu’dur (Siyava Yu). Bazı Çinli oyun
yazarları ve yönetmenler, Batılı meslektaşlarının sanatsal üretimlerinden etkilenmiştir. Çin’de sözlü tiyatronun
temsilcileri arasında Ming Jinghui (Min Çeinhuvey) ve Lin Zhaohua (Lin Çaohuva) yer almaktadır. Önde gelen
oyun yazarları ise Wu Han (Vuhan), Zong Fuxian (Zang Fuksan), Lao She (Las Hı), Sun Huizhu’dur (San Huiçu).

= BİLGİ KUTUSU
Adı uluslararası alanda tanınan Çinli oyun yazarı Gao Xingjian (Gao Şintiyen), 2000 yılında Nobel Edebiyat
Ödülü’nü kazanmıştır. Batı tiyatrosundaki avangard ekseninden etkilenmiştir. Absürd tiyatro olarak
bilinen çağdaş Batı tiyatrosu estetiğini benimsemiştir. En bilinen eserleri Otobüs Durağı (1983), Diğer Kıyı
(1986) adlı oyunlardır.

189
UZAK ASYA KÜLTÜRLERİNDE TİYATRO