Page 226 - TİYATRO TARİHİ 9

3 HAZIRLIK ÇALIŞMASI

1. Zıt karakterlere sahip iki kişinin iletişimini kolaylaştıran veya zorlaştıran etkenler nelerdir?
2. Bir hikâyeyi dekor kullanmadan canlandırmak zorunda kaldığınızda dekor yerine neler kullanabilirsiniz?

13.1. GELENEKSEL TÜRK TİYATROSU

Temeli dört bin yıl öncesine kadar dayanan Türk tiyatrosu, kaynağından günümüze kadar belirli aşamalardan
geçmiş ve gelişerek şekillenmiştir.

Türkler, ana yurttan Anadolu’ya uzanan geniş coğrafyada göçler yoluyla pek çok kültürle karşılaşmışlardır. Büyük
oranda göçebe ve yarı göçebe yaşamışlardır. Bu yaşam tarzı, sanatta sözlü kültür ürünlerini daha çok görünür
kılmıştır. Büyük imparatorluklar kuran ve Batı’ya göç ettikçe yerleşik yaşayan uygarlıklarla temas eden Türkler
zamanla yerleşik hayata geçmiştir. Böylece kendi sanatlarında yazılı kültür ürünleri de vermeye başlamıştır.

Asya uygarlıklarında geleneksel tiyatro formlarının yapısı ve içerikleri sözlü kültür kalıplarıyla şekillenmiştir.
Bu uygarlıklarda yapılan tiyatro göstermeci tiyatro diye tanımlanmaktadır. Geleneksel kültürlerde halk
tiyatrolarının neredeyse hepsi göstermeci tiyatro sınıfında değerlendirilmektedir.

Göstermeci tiyatro biçimi, Batı tiyatrosundaki gibi metin yazımından sahneleme sürecine geçilen tiyatro oyunu
hazırlama alışkanlığından farklıdır. Bu gelenekte oyun sahneleme aşamasında seyirciye sunulan ve seyir keyfi
veren performansta yazılı bir metne gereksinim duyulmaz. Doğu tiyatrolarında gösterim, yazılı metinden önce
gelir. Bu tiyatro biçimine göre sahne alan sanatçılar, seyircinin tepkisine göre de oynarlar. Seyirciyi performans
esnasında yok saymazlar. Hatta sergilenen performansın bir oyun veya bir gösteri olduğunu seyirciye
hatırlatmak için onları gördüklerini belli ederek oynarlar. Gerektiğinde seyirciden saklama gereği duymadan
sahne üzerinde rolden role de geçebilirler.

Anadolu’daki Türkler, köken ve kültür varlığı açısından Asya kıtası halklarının bir parçası olan Türkî topluluklarının
bir koludur. Anadolu’daki Türklerin geleneksel tiyatro formları da bu yakınlığın bir yansıması olarak Asya
kıtasında yaşayanlarınkiyle türdeş olarak değerlendirilir.

Osmanlı İmparatorluğu’ndan Türkiye Cumhuriyeti’ne, Türkçenin farklı ağız ve şiveleriyle icra edilen; Anadolu,
Balkanlar ve Rumeli’de karşılaşılan yerel gösterim türleri geleneksel Türk tiyatrosu olarak adlandırılmaktadır
(Görsel 13.1).

š Görsel 13.1: Geleneksel Türk tiyatrosundan bir sahne

224 13. ÜNİTE