Page 231 - TİYATRO TARİHİ 9

Belirli Günlerde Oynanan Töresel ve Büyüsel Oyunlar
Ritüellerle benzerlik kurulan oyunlardır. Köylüler bu oyunları doğa ile bağ kurmak, bolluk ve bereket dilemek
için oynamışlardır. Dolayısıyla oyunlar bir araç olarak kullanılmıştır.

Hayvancılıkla İlişkili Oyunlar Saya gezme oyunu
Doğanın Canlanmasıyla İlişkili Oyunlar Hıdırellez, fattik oyunu, çiğdem bayramı
Tarım ve Hasat Toplamayla İlişkili Oyunlar Yağmur duaları, ekin kurtarma duası, Cemalcik oyunu
Sadece Eğlenmek İçin Oynanan Oyunlar
Köylüler bu oyunları soğuk kış aylarında sosyalleşmek ve güzel vakit geçirmek için oynamıştır.
Töresel Özellik Taşıyan Oyunlar Madımak oyunu, kız kaçırma oyunu
Güncel Oyunlar Değirmen döndürme oyunu, tarla sürme oyunu
Müzikli ve Danslı Sözsüz Oyunlar Kartal oyunu, kız kaçırma oyunu, çayda çıra oyunu
Müzikli, Danslı ve Türkülü Oyunlar Kız sana dünür geldiler, desti oyunu

MERAKLISINA

Yandaki karekodu kullanarak Çayda Çıra adlı içerikten bir kesit izleyebilirsiniz.

= BİLGİ KUTUSU

Ülkemizde radyo, televizyon ve internet gibi iletişim teknolojilerinin yaygınlaşmasıyla sadece kentlerde
değil köylerde de seyir alışkanlıkları değişmiştir. Kentleşmenin hızla artması nedeniyle köyden kente
göçler çoğalmış ve bu da köy nüfuslarını azaltmıştır. Anadolu köylüsünün oynadığı seyirlik oyunların
yaşaması için gerekli toplumsal şartlar ortadan kalkmıştır. Bu nedenle köy seyirlik oyunları, günümüzde
kaybolmaya yüz tutmuştur.

13.1.2.2. Meddah

Geleneksel Türk tiyatrosu içerisindeki önemli türlerden birisi de meddahtır.
Hikâyesinin akışına göre çeşitli taklitler yaparak, halkı eğlendirerek ders niteliğinde
düşünceler ileten hikâye anlatıcısına meddah denir (Görsel 13.6).

Meddah, hem hikâye anlatımını hem de taklit unsurunu aynı gösterim içinde
kullanır. Tek kişilik bir oyun kurar ancak tek başına da olsa olayları anlatırken
kişilerin ağız özellikleri ve doğadaki canlı ve cansız birçok ögenin taklidini yapar.
Seçtiği konulara göre seyircide coşkun, üzüntü, merak, acıma duyguları ortaya
çıkarır. Yetenek gerektiren meddahlık, bu özelliği ile Karagöz ve orta oyunu gibi
geleneksel tiyatro formlarından ayrılır.

Meddah Sahnesi ve Araçları
Meddahlıkta sahnede dekor yoktur. Meddah oyunun içeriğine göre gerekli
gördüğünde sopa ve mendilin yanı sıra sandalye gibi araçlar kullanır. Meddahın
sopası, döşemeye vurup oyunun başladığını haber vermek ve kapı çalındığını
bildirmek gibi çeşitli sesler çıkarmak için kullanılan bir araçtır. Ayrıca hikâye
akışına göre saz, süpürge, tüfek yerine de kullanıldığı olur. Meddah; mendiliyle
çeşitli başörtülerini taklit eder, bazen terini siler bazen de mendilini şapka olarak
kullanır. Bunun yanında meddahın oturmak için kullandığı bir iskemlesi de š Görsel 13.6: Meddah gösterisi
bulunur. Meddah, bu iskemleyi farklı amaçlar için de kullanabilir. Örneğin bir
savaşta cephe veya herhangi bir tümseği göstermek için iskemlenin üzerine
çıkabilir.

229
BAŞLANGICINDAN TANZİMAT’A TÜRKİYE’DE TİYATRO