Page 234 - TİYATRO TARİHİ 9
P. 234
Karagöz Oyununda Tipler
Karagöz: Saf ve temiz ruhlu, olayların gülünç taraflarını ustalıkla yakalayan, zeki fakat okumamış tipi temsil
eder (Görsel 13.9).
Hacivat: Az çok eğitim görmüş, dilde yabancı sözcükler kullanmayı seven, uyanık tipi temsil eder. Karagöz ile
anlaşamaz (Görsel 13.10).
Yardımcı Tipler: Rum, Ermeni, Yahudi, Arnavut, Arap, Acem gibi tasvirler Türk-Osmanlı topluluğu içinde
yaşayan toplulukların karakteristik duyuş, düşünüş ve davranışlarını temsil eder.
Zenne (Görsel 13.11), Çelebi, Tuzsuz Deli Bekir, Tiryaki, Kayserili, Laz gibi tasvirler ise özellikle İstanbul
mahallelerinde ve Anadolu’da benzerlerine rastlanan yerli tiplerdir.
Görsel 13.9: Karagöz Görsel 13.10: Hacivat Görsel 13.11: Zenne
Karagöz Oyunu Bölümleri
Karagöz oyunu; mukaddime, muhavere, fasıl ve bitiş olmak üzere dört bölümden oluşur.
Mukaddime (Giriş): Oyunun ön deyiş veya giriş bölümüdür. Göstermelik denen ve çoğu kez oyunun
konusuyla alakası olmayan bir görüntü, müzik eşliğinde önce perdeye yansıtılır. Bu bölümün amacı seyirciyi
oyuna hazırlamaktır. Göstermelik, bir ucuna gerilmiş kâğıda bağlanan nareke adında bir kamış düdüğün sesiyle
kaldırılır. Perdenin solundan Hacivat gelir, bir semai okur. Semai bitince perde gazeline başlar. Mukaddime
bölümünün önemli ögesi, Hacivat’ın söylediği perde gazelidir. Hacivat, gazelinden beyitler okuduktan sonra
seyirciye göre sağ taraftan Karagöz gelir. Buna Karagöz’ü indirmek denir.
Muhavere (Söyleşme): Karagöz ile Hacivat arasında geçen söyleşme bölümüdür. Bu bölümde Hacivat ile
Karagöz arasında sözlü atışmalar yer alır. Muhavere ile fasıl arasındaki en önemli fark, muhaverenin söze dayalı
olaylar dizisinden sıyrılmış olmasıdır.
Fasıl (Oyun): Hacivat ve Karagöz’ün dışında oyunun çeşitli kişileri bir konu ve olaylar dizisinde oyuna katılır.
Oyunun asıl olayının geçtiği bölüm, fasıl bölümüdür.
Bitiş: Karagöz oyununun bittiğini haber veren kısa bir bölümdür. Kusurlar için özür dilenerek oyun bitirilir.
= BİLGİ KUTUSU
Karagöz’ün kendi beyaz perdesinde Hacivat’la zıt karakter hâlinde yer alması, halk oyunlarındaki
gülmecenin temellerini oluşturur.
232 13. ÜNİTE
