Page 242 - TİYATRO TARİHİ 9

3 HAZIRLIK ÇALIŞMASI
1. Anayasamızın 10. maddesinde yer alan “Herkes, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasî düşünce, felsefî inanç, din,
mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir.” ilkesiyle vurgulanmak
istenen sizce nedir?
2. Bir tiyatro oyununun metne bağlı olmasının oyuncuya sağladığı yararlar nelerdir?

14.1. TANZİMAT VE BİRİNCİ MEŞRUTİYET DÖNEMLERİNDE TİYATROYA
GENEL BAKIŞ

Tanzimat öncesinde Osmanlı’da tiyatronun gelişimine yönelik hareketler görülmüştür. Batı tarzı tiyatro
örnekleri, Islahat Dönemi padişahı III. Selim zamanında İstanbul’da sahne almıştır. İstanbul’daki yabancı ülke
elçiliklerinde görevli diplomat bürokratların talebi ve teşvikiyle Batılı tiyatro toplulukları burada temsiller
vermiştir. Bu oyunları yabancı dil bilen Osmanlı aydınları da izlemiştir. Bu sebeple Osmanlı’da da Batılı anlamda
tiyatro yapma konusundaki birtakım girişimlerin XVIII. yüzyılda başladığı kabul edilmektedir.

Islahat Dönemi padişahlarından II. Mahmut, 1826’da ilk kez Avrupa’ya dört öğrenci göndermiştir. Sonraki yıllarda
Tıbhane ve Harbiye’ye öğretmen yetiştirmek üzere Enderun ağalarından Avrupa’ya gönderilen öğrencilerin
sayısı 150’yi bulmuştur. Bu öğrenciler, Batı kültürünü Osmanlı toplumuna taşımışlardır.

1839’da Tanzimat Fermanı’nın ilanı ile Osmanlı İmparatorluğu’nda Batılılaşma hareketleri toplumsal ve kültürel
dönüşümleri de beraberinde getirmiştir. Sanatın birçok koluna yansıyan bu dönüşümler Türk tiyatrosunu da
etkilemiştir. Batı etkisinde gelişim gösteren Türk tiyatrosunda Batılı tiyatro formları ve pratiklerinin ülkede
yaygınlaştırılması için çalışmalar yapılmıştır.
Tanzimat Dönemi’nin son yıllarında padişahın yetkileri tamamen eline almasıyla başlayan İstibdat (Baskı)
Dönemi’nde sanatta sansür uygulaması başlamıştır.

Batı’da eğitim görüp İstanbul’a gelen Türk öğrenciler, Genç Osmanlılar (Yeni Osmanlılar, Jön Türkler) adıyla
birleşmişlerdir. Bu genç öğrenciler, baskı döneminin etkileriyle Osmanlı İmparatorluğu’nun ilk anayasası ve
parlamenter sisteminin geliştirilmesinde başka bir ifadeyle I. Meşrutiyet Dönemi’nin hazırlanmasında öncü
olmuşlardır.
I. Meşrutiyet’e rağmen 1908’e kadar süren baskı dönemine tepki göstermek amacıyla II. Meşrutiyet ilan
edilmiştir. Bu dönemle beraber sanatta daha özgün eserler ortaya konmuştur. Batı teknikleri; roman, şiir, tiyatro
gibi metin ve sahne sanatlarında daha çok kullanılmaya başlanmıştır.
Modern Türk tiyatrosunun temelinin atıldığı dönemler, bu siyasi ve sosyal gelişmelerin adıyla sınıflandırılmak-
tadır.

Tanzimat Dönemi Türk Tiyatrosu (1839-1876)

I. Meşrutiyet ve İstibdat Dönemi Türk Tiyatrosu (1876-1908)
Modern Türk
Tiyatrosu II. Meşrutiyet ve Mütareke Dönemi Türk Tiyatrosu (1908-1923)

Cumhuriyet Dönemi Türk Tiyatrosu (1923-…)

240
14. ÜNİTE