Page 247 - TİYATRO TARİHİ 9
P. 247
Batılı anlamda tiyatroya geçişte seyircinin bazı alışkanlıklarını kırmak başlangıçta
kolay olmamıştır. Tiyatrolarda seyirciye kuralları öğretmek için el ilanları dağıtılmış,
adabı muaşerete (görgü kuralları) uyulması için sık sık uyarılarda bulunulmuştur.
Numaralı yerlere bilet numarası ile oturulması, perde aralarında yeme içmeye ayrılan
yerler dışında yemek yenilmemesi, oyun esnasında sessiz olunması ve gürültü
yapılmaması gerektiği bu el ilanlarında yer almıştır (Görsel 14.4).
Kadınlara özel gösterimler düzenlenmiş ya da tiyatroda kafesli bölmeler varsa
kadınların bu bölümde oyunları izlemeleri sağlanmıştır. İlk kafesli locayı, Güllü Agop
1879’da hayata geçirmiştir.
Görsel 14.4: Naum tiyatrosunun bir oyun afişi
Q ARAŞTIRINIZ
Tanzimat Dönemi’nde tiyatro dışında hangi metin türlerinde ilk örnekler verilmiştir?
Oyunculuk
Tanzimat Dönemi’nde Batılı anlamda tiyatroya geçişle her şeyden önce Türkçeyi iyi konuşan profesyonel oyuncu
bulmak sorun olmuştur. Anadili Türkçe olanlar genelde Müslüman’dır ancak bu dönemin toplumsal koşulları
sebebiyle Müslüman oyuncuların sahneye çıkması gecikmiştir. Bu nedenle Türkçe konuşulan oyunlarda da
Osmanlı tebaasında yaşayan ve tiyatro yaparak geçimini sağlayan Ermeni ve Rum vatandaşlar sahne almıştır.
Bu oyunlarda Türkçe telaffuz sorunu ortaya çıkmıştır.
Güllü Agop’un Osmanlı Tiyatrosu özellikle Türk oyuncu ve yazarlarına
kapılarını açmıştır. Zamanla Müslüman oyuncular da tiyatrolarda
rol almaya başlamıştır ancak tüm bu olumlu gelişmelere rağmen
Osmanlı Tiyatrosu topluluğunun en büyük açmazı ortak dil oluşturma
sorunu olmuştur. Müslim ve gayrimüslim oyuncuların birlikte sahne
aldığı oyunlarda ortak bir dilin oluşturulması oldukça zaman almıştır.
Batılı anlamda ilk Müslüman profesyonel tiyatro oyuncusu Ahmet
Necip Efendi’dir. Güllü Agop’un Osmanlı Tiyatrosu’nda oynamıştır.
Ahmet Necip ilk profesyonel Türk oyuncu olmakla birlikte yönetici,
yetiştirici, sahne ve dekorcu olarak ilk Türk tiyatro insanıdır.
Görsel 14.5: Yeranuhi Karakaşyan
Yokluk ve baskı yıllarında zorlu şartlarda tiyatro yaparak ilkleri başaran
bu sanatçı kuşağı arasında şu isimler yer almaktadır:
Kadın Oyuncular: Aruşyak Papazyan, Yeranuhi Karakaşyan, Vergine
Karakaşyan, Aznif Hratça, Mari Nıvart, Koharik Şirinyan, Bayzar
Fasulyeciyan, Takuhi Hiranuş Satenik (Görsel 14.5).
Erkek Oyuncular: Ahmet Fehim, Hüsnü Ethem, İsmail Hakkı, Mehmet
Edip, Mehmet Vamık, Mustafa Fazıl, İbrahim Efendi, Murat Efendi, M.
Arif Efendi, Tomas Fasulyeciyan, Mardiros Mınakyan, Bedros Atamyan,
David Triyans, Karakin Riştuni, Manuk Sisak, Takvor Nalyan, Dikran
Tospatyan (Görsel 14.6).
Görsel 14.6: Mardinos Mınakyan
245
TANZİMAT’TAN CUMHURİYET’E TÜRKİYE’DE TİYATRO
