Page 48 - TİYATRO TARİHİ 9

Sanatın tüm türlerini mimesis olarak tanımlayan Aristoteles, mimesisin üç aracı olduğunu belirtmiştir. Bunlar;
ritim, söz ve harmonidir. Kimi sanat türleri bu araçlardan birini, ikisini ya da üçünü birden kullanabilir. Traged-
yanın kaynağındaki dithyrambos şiiri bütününde, tragedya ve komedya ise metnin belli başlı yerlerinde tüm
taklit araçlarını kullanır.

Aristoteles’e göre sanat, başka bir deyişle mimesis türleri; kullandığı araçlar bakımından birbirinden farklıdır.
Sanat; taklit etmede kullanılan araç, taklit edilen nesne ve taklit tarzı bakımından üçe ayrılır.

Aristoteles’in Poetika adlı eserinde tragedya hakkında ayrıntılı bilgilere yer vermesine rağmen komedya hakkında
yeterli bilgi bulunmamaktadır. Aristoteles’in komedya için yazdığı kitabın kaybolduğu düşünülmektedir.
Poetika’da komedya hakkında kısaca bilgi verildiği görülmektedir.

METİN ANLAMA VE YORUMLAMA

ARİSTOTELES’İN POETİKA’SI

Tiyatronun doğası, dramatik yapısı ve biçimi hakkında Yunan filozof Aristoteles kadar hiç
kimse derinlemesine inceleme yapmamıştır. Bir doktorun oğlu olan Aristoteles, on sekiz
yaşında, bir başka büyük Yunan filozofu olan Platon tarafından yönetilen Akademi’de
eğitim almak için Atina’ya gönderilir. Öğretmenlik yapmaya başlayarak yirmi yıl orada
kalır. MÖ 343’ten itibaren yedi yıl boyunca geleceğin Büyük İskender’ine hocalık yapar.
MÖ 336’da İskender tahta çıktığında, Aristoteles Atina’ya döner ve kendi okulu Lyceum’u
(Lüsum) kurar. MÖ 323’te İskender öldüğünde onunla bağlantılı olanlara karşı büyük
tepkiler doğar. Dolayısıyla Aristoteles için Atina’dan kaçmak en akıllıcasıdır. Ertesi sene,
altmış iki ya da altmış üç yaşındayken ölür.

Aristoteles biyoloji eğitimi almıştır ancak bir dizi başka alanda da çalışmalar yapıp yazılar
yazmıştır. Onun drama üzerine yürüttüğü çalışma, bu alanda üretilmiş ve günümüze kadar
gelebilmiş en eski eser Poetika’nın doğmasına yol açmıştır (MÖ 335-323). MS XV. yüzyılda
yeniden keşfedildikten sonra Poetika; drama, özellikle de tragedya alanında bir kaynak
kitap olarak kabul edilir. XIX. yüzyılda etkisi azalmaya başlasa da dramanın doğası ve yapısı
konusundaki tartışmalarda en çok atıfta bulunulan eserlerden biri olmaya devam etmiştir.

Poetika’nın büyük olasılıkla yalnızca bir kısmı günümüze kadar gelebilmiştir. Çünkü
Poetika, dramayı tragedya ve komedya olarak ikiye ayırmış ve ikisini de inceleyeceğini
belirtmiş olmasına rağmen sadece tragedyayı ayrıntılı olarak ele almıştır. Tragedyayı
tanımlarken oyun yazarlığı hakkında ana hatlarıyla bazı ilkeler öne sürmüş, bütünselliği
olan bir oyun yaratmak için en etkili yöntem olarak olayların karmaşıklıklar ve bunların
çözülmesi çizgisinde ilerleyerek bir neden sonuç ilişkisi içinde düzenlenmesini önermiştir.
Ayrıca içsel tutarlılığın da inandırıcılığın temeli olduğu saptamasında bulunmuştur.
…………………………..
Oscar G. Brockett, Robert J. Ball
Çeviren: Mahinur Akşehir

Aşağıdaki soruları metinden yola çıkarak cevaplayınız.

1. Aristoteles’in Poetika adlı bir eser yazmasında ne etkili olmuştur?
2. Aristoteles, öğretmeni Platon ile hangi konularda fikir ayrılığına düşmüş olabilir?
3. Aristoteles’in önemsediği bütünsellik anlayışı neyi ifade etmektedir?
4. Aristoteles neden sadece tragedyayı ayrıntılı bir şekilde anlatmak istemiştir?

46
2. ÜNİTE