Page 44 - TİYATRO TARİHİ 9

2.1.3.1. Tragedya İncelemesi
Tragedyalar kahraman tarafından gerçekleştirilen bir hamartia ile başlar. Hamartia, trajik hata anlamına gelir.
Diğer kavramlar ise şunlardır:

Peripetie (Baht Dönüşü): Tragedyalarda olayların tersine döndüğü durumlardır. Baht dönüşü, oyunun
kahramanı açısından olayların mutluluktan mutsuzluğa veya mutsuzluktan mutluluğa evrildiği kritik
dönemeçtir.

Anagnorisis (Tanınma): Oyunda olan bitenin kahraman tarafından anlaşıldığı bölümdür. Kahraman,
anagnorisis yaşadığında başına gelen olay ve durumları analiz ederek kendisi ile ilgili bir gerçeğin farkına varır.

Pathos: Tragedyada acı veren hareket veya durumlardır.

Katharsis: Seyircide arınma duygusu uyandırmaktır.

Tragedyalar serim, düğüm ve çözüm bölümlerinden oluşur. Oyunun başından hamartia kısmına kadar geçen
bölüm oyunun serim bölümüdür. Serim bölümünde henüz olaylar başlamamıştır. Ana kahraman ile diğer oyun
kişilerinin özellikleri, oyunun bu bölümünde kısmen anlaşılır.

Peripetieye kadar olan bölüm, düğüm bölümüdür. Peripetieden oyunun sonuna kadar olan bölüm ise çözüm
bölümüdür. Düğüm ve çözüm bölümü arasındaki bölüm peripetiedir ve genellikle tragedyada bulunur.
Oyunlarda olay örgüsü doruk noktasından önce başlar. Ölüm ve şiddet sahneleri sahne gerisinde olur ve bir
anlatıcı gelerek sahne gerisindeki olayları dinleyenlere aktarır.

= BİLGİ KUTUSU

Antik Yunan tragedya ve komedyaları üzerine iki önemli kaynak kitap mevcuttur. Bunlar, Antik Yunan
Tragedyaları ve Antik Yunan Komedyaları’dır. Arkeolojik veriler ışığında ele geçirilmiş ve Antik Yunan dilinden
çeşitli dillere çevrilen tüm tragedya ve komedya metinleri bu kaynak kitaplarda detaylıca incelenmiştir.
Kitapların yazarları ve Türkçeye çevirenleri şu şekildedir:

» Antik Yunan Tragedyaları, Joachim Latacz (Yoağim Lataç)-Çevirmen: Yılmaz Onay
» Antik Yunan Komedyaları, Bernhard Zimmermann (Beernhart Zimarman)-Çevirmen: Ayşe Selen

TRAGEDYA METNİ İNCELEME ÖRNEĞİ
Tür: Tragedya
Oyun: Aiskhylos, Zincire Vurulmuş Prometheus
1. Kahramanlar, kahramanlar arasındaki ilişkiler ve kahramanların kişilik özellikleri
Oyunda Prometheus (Prometeus), Hephaistos, Kratos, Okeanos (Okenos), İo, Hermes adlı kişiler
yer almaktadır. Oyundaki koro da oyun kişisi olarak önemli bir yere sahiptir. Koroda yer alan
kişiler, Titan Okeanos’un kızlarıdır.
Oyunun başkahramanı, Prometheus’tur. Prometheus da Titanlar soyundandır. Prometheus,
kâhinlik yeteneklerine sahiptir. Geleceği önceden tahmin etme gücü ve ince zekâsı, Zeus’un
kıskançlığını ve öfkesini üzerine çekmektedir.
Oyunun diğer bir kahramanı olan Zeus, Olimposlular adı verilen mitolojik tanrı ailesinin bir
ferdidir. Zeus, aklını kullanarak devrin yöneticileri olan Titanlara karşı gelmiş ve kendi akıl gücü
ile dünyayı yönetme gücünü ele geçirmiştir. Akıl gücünün kendisinden başka Prometheus ve
kardeşlerinde de görmesi, Zeus’un içinde dinmek bilmez bir öfke doğurmaktadır. Prometheus
da bu öfkeyi körüklemek için kıvrak ve ince zekâsını sürekli işletir. Kâhinlik yetenekleri ile Zeus’u
aldatır, onu sürekli kuşkulandırmak ve küçük düşürmek için çabalar.

42
2. ÜNİTE