Page 11 - Konu Özetleri AYT Biyoloji

BIYOLOJI

KONU İMPULS OLUŞUMU VE İLETİMİ
ÖZETİ
AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT

İMPULS OLUŞUMU VE İLETİMİ
Bir sinir hücresi uyarıldığında sinir hücresinde meydana gelen kimyasal ve elektriksel değişimlere impuls (uyarı) denir.
Elektrik sinyalleri olarak kodlanan bilgi; akson boyunca taşınarak sinapslarla diğer nöronlara, kas dokusuna veya salgı
bezlerine iletilir.
Hücre içi ve dışındaki anyon ve katyonların konsantrasyon farkından dolayı hücre zarının sahip olduğu bu elektriksel yük
farkına zar potansiyeli denir.
+
Hücrenin dışında sitoplazmaya göre daha fazla sodyum iyonları (Na ) bulunurken sitoplazmada hücre dışına göre daha
+
fazla potasyum iyonları (K ) bulunur. Hücre içinde anyonların derişiminin katyonlardan fazla olması hücre içinin hücre dı-
şına göre daha fazla negatif elektrik yüküne sahip olmasına neden olur. Bu durum, hücrenin kutuplu (polarize) bir yapıda
olmasını sağlar. Hücre içi negatif, hücre dışı ise pozitif kutuplu elektriksel yük farkına (voltaj) sahiptir.
+
+
Derişim farklılığından dolayı Na iyonları sürekli hücre içine doğru, K iyonları ise hücre dışına doğru difüzyonla geçer.
Bu nedenle nöronun zar potansiyeli ya da elektriksel yük farkı değişir. Nöron, görevini tam olarak yerine getirebilmek için
hücre içi ve hücre dışı yoğunluk farkını korumalıdır.

Sodyum-Potasyum Pompasının Çalışma Mekanizması
1- Nöron, sodyum-potasyum pompası denilen aktif taşıma mekanizmasıyla hücre içi ve hücre dışı konsantrasyon farkını
+
dolayısıyla dinlenme zar potansiyelini korur. Sodyum-potasyum pompasına sitoplazmadaki Na iyonları bağlanır.
+
2- ATP ile aktifleşen sodyum-potasyum pompası proteininin biçimini değiştirerek Na iyonlarını hücre dışına bırakır.
+
+
3- Na iyonlarını hücre dışına bırakan protein K iyonlarını bağlar.
+
4- Proteinden fosfat grubunun koparılması protein biçimini eski hâline getirir ve böylece K iyonları hücre içine alınmış olur.

Sodyum-potasyum pompasının çalışma mekanizması

Sodyum-potasyum pompasının çalışabilmesi için ATP kullanılır. Sinir hücreleri sodyum ve potasyum iyonlarının konsantrasyon
farkını korumak için sahip olduğu enerjinin yaklaşık %70’ini harcar.
Sodyum-potasyum pompası olmasaydı vücut hücrelerinin çoğunda fazla su almaları nedeniyle şişme görülürdü.
Hücre herhangi bir nedenle şişmeye başlarsa sodyum-potasyum pompası devreye girer, fazla iyonlar hücre dışına atılarak
hücrenin su almasının önüne geçilir.
Bir nöron uyarı aldığında zar potansiyeli değişir. Zar potansiyelindeki hızlı değişimler aksiyon potansiyeli oluşturur.

BİYOLOJİ - AYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 11