Page 12 - Konu Özetleri AYT Biyoloji

İMPULS OLUŞUMU VE İLETİMİ

Nöronlarda İmpus Oluşumu ve İletimi
Bir sinir hücresinin polarizasyonu hücrenin bir uyarı almadığı, dinlenme
anında sahip olduğu zar potansiyel farkını ifade eder. Akson zarı üzerinde
+
+
voltaj değişimlerine duyarlı olan Na iyon kanalı ya da K iyon kanalı gibi
çeşitleri olan kanal proteinleri bulunur. Bu kanal proteinlerine Voltaj kapılı
iyon kanalları denir. Bu kanallar polarizasyon durumunda kapalıdır.
Akson zar potansiyeli değiştiğinde voltaj kapılı iyon kanalları açılır ve bu
kanallar iyonların geçişine izin verir. Zar potansiyelinin değişmesi sonucu
+
açılan sodyum kanallarından Na iyonunun hücre içine doğru difüzyonu
artar. Hücre içi, dışarıya göre daha pozitif hâle gelir ve hücre zarının ku- Sinir hücre zarında aksiyon potansiyelinin oluşumu
tuplu yapısı bozulur. Bu durum depolarizasyon olarak adlandırılır.

Eğer zardaki depolarizasyon, zarın yükünde yeterince değişiklik meydana
getirirse (eşik değeri geçerse) zarda aksiyon potansiyeli oluşur. Aksiyon po-
tansiyelleri depolarizasyon bölgesinde komşu kanalların açılmasını sağlayan
bir akım başlatır. Aksiyon potansiyeli bu şekilde zar boyunca yayılarak zar
potansiyelinin değişmesini başlatan uyarıyı akson uçlarına kadar taşır.

Sinir hücre zarında aksiyon potansiyelinin oluşumu

+
Sodyum kanallarından sonra daha yavaş açılan potasyum kanalları K iyon-
larının hücre dışına difüzyonunu kolaylaştırır. Böylece hücre dışı, hücre içine
göre yeniden daha pozitif hâle geçer. Zar yeniden polarize olur. Bu duruma
repolarizasyon denir.
Repolarizasyon evresinin sonunda daha fazla potasyum kanalı açık oldu-
ğu için sinir hücresi ilk polarize durumundan daha düşük elektriksel yük
farkına sahip olur. Bu durum hiperpolarizasyon olarak adlandırılır.
Sinir hücre zarında aksiyon potansiyelinin oluşumu
Bir sinir hücresinde aksiyon potansiyelinin oluşumu grafiği:

Sinir hücre zarında aksiyon potansiyelinin oluşum grafiği
Hücrenin repolarize olmasıyla sinir hücresi tekrar polarize durumuna dönmüştür. Ancak hücre içi ve hücre dışı iyon kon-
santrasyonları dinlenme fazında olduğu gibi değildir. Sodyum kanalları etkisiz olduğundan ikinci bir depolarizasyon gerçek-
leştiremez. Yeniden impuls oluşturabilmesi için hücre içi potasyum ve hücre dışı sodyum konsantrasyonlarının eski hâline
dönmesi gerekir. Bu durumda yine sodyum-potasyum pompası devreye girerek hücre içi ve hücre dışı iyon konsantras-
yonlarını başlangıçtaki oranlara getirir.
12 MEBİ KONU ÖZETLERİ BİYOLOJİ - AYT