Page 238 - Konu Özetleri AYT Biyoloji

TOHUMUN ÇİMLENMESİ, DORMANSİ VE ÇİMLENME ARASINDAKİ İLİŞKİ

Sıcaklık
• Çimlenme süresini düzenleyen en önemli faktörlerden biridir. Tohumda su emilimini, enzim etkinliğini ve difüzyonu
etkilediği için çimlenmeyi de etkiler. Genellikle birçok bitki tohumu belirli bir sıcaklık aralığında çimlenir.
• Minimum bir sıcaklığın altında veya maksimum bir sıcaklığın üstünde çimlenme gerçekleşmez.
• Bitkilerin çimlenmesi için en uygun sıcaklık yaklaşık 25 °C civarıdır.
• En düşük çimlenme sıcaklığı 5 °C dolaylarındadır.

Su
• Tohumlar yaklaşık olarak %5 ile %15 arasında su içermektedir. Su oranı %15’in üzerine çıkmadan tohumda metabolik
reaksiyonlar oluşmaz.
• Tohumun su emmesiyle çimlenme için gerekli metabolik faaliyetler başlar.

• Tohuma giren su, depolanmış besinlerin sindirimi için gerekli enzimleri aktifleştirir. Suyun alınması sonucu hücreler
genişler ve büyümeye başlar.
• Doğal koşullarda tohumun çimlenmesi için gerekli su topraktan alınır. Topraktaki suyun önemli bir kısmı toprak parti-
küllerince tutulduğu için tohum tarafından kullanılamaz. Topraktaki suyun kullanılması toprağın cinsine göre değişir.
• Toprağa aşırı gübre verilmesi ya da topraktaki suyun yetersiz olması durumunda, ortamdaki tuz miktarı artacağı için
tohumda çimlenme gerçekleşmeyebilir.
Oksijen
• Çimlenme sırasında embriyo hücrelerinin oksijen ihtiyacı artar. Bu hücreler, henüz fotosentez başlamadığından ihtiya-
cı olan oksijeni dışarıdan karşılar.
• Ancak kabuk parçalandıktan sonra metabolik faaliyetlerde kullanılan enerji, oksijenli solunumla sağlanır.
• Su altında kalan bazı topraklar yeterli oksijen içermez ve bu ortamdaki birçok bitkinin tohumları çimlenmeyi gerçekleş-
tiremez. Ancak su kamışı gibi bazı bataklık bitkileri, oksijenin az bulunduğu bataklık koşullarında yaşayabilir.

DORMANSİ VE ÇİMLENME ARASINDAKİ İLİŞKİ
• Tohumda büyümenin ve gelişmenin askıya alındığı, embriyoda metabolik hızın son derece düşük olduğu duruma
tohum dormansisi denir. Tohumlar çimleninceye kadar dormansi (uyku hâli) hâlinde kalır.
• Tohumların dormansi hâlinde kalmasının nedeni fidelerin hayatta kalması için yeterli miktarda ışık, sıcaklık ve nem
olduğu dönemde tohumun çimlenmesini sağlamaktır.

• Uyku hâlindeki bir tohumun canlı kalma süresi ve çimlenme yeteneği; tohumda depolanan besin miktarı ve çeşidine,
tohum kabuğunun dayanıklılığına ve çevresel koşullara bağlı olarak birkaç gün ya da yıllarca sürebilir.
• Tohumun dormansi hâlinde kalması çevresel faktörler dışında tohumda bulunan absisik asit miktarıyla ilişkilidir. To-
humun olgunlaşması sırasında absisik asit yüz kat artar. Su oranı %15’in altına düşer. Absisik asit, su stresine karşı
embriyoyu korur. Bu durum çimlenmeyi engeller. Çevresel faktörler absisik asidin etkisizleşmesine neden olabildiği
gibi absisik asidin giberellin hormonuna oranı da tohumun dormanside kalıp kalmamasında etkilidir. Çevresel ve hor-
monal faktörler uygun hâle geldiğinde tohum, dormansi evresinden çıkar ve çimlenir.

238 MEBİ KONU ÖZETLERİ BİYOLOJİ - AYT