Page 56 - Konu Özetleri AYT Coğrafya

DOĞAL KAYNAKLAR, MADENLER VE ENERJİ KAYNAKLARI KULLANIMININ ÇEVRESEL ETKİLERİ

Kömür
Dünyadaki birincil enerji tüketiminde 23,3'lük oranla üçüncü sırada yer almaktadır. Kömür daha çok enerji üretiminde kulla-
nılmaktadır. ABD, Rusya, Çin dünyadaki kömür rezervinin en fazla olduğu ülkelerdir. Termik santrallerde kömür kullanımı
sonucu bacalardan çıkan gazlar, partikül maddeler ve tozlar ile toprak ve bitkilerin üzerinin kaplanması, hava kirliliği ve asit
yağmurları gibi çevre problemlerine yol açmaktadır.
Petrol
Dünyadaki birincil enerji tüketiminde 31,7’lik oranla ilk sırada yer almaktadır. Ulaşım sektörü başta olmak üzere çok çeşitli
kullanım alanına sahiptir. Petrol ürünlerinin kullanımı sonucu havada ciddi anlamda karbondioksit artışı gözlenir. Petrolün
tankerlerle taşınması esnasında yaşanan kazalar nedeniyle binlerce ton petrol deniz ve okyanuslara karışmaktadır.

2023 Yılı Bölgelere Göre Dünya Petrol Rezervi (OPEC, 2024)
Doğal Gaz
Dünya birincil enerji tüketiminde 26,5’lik oranla ikinci sırada yer alır. Başta ısınma olmak üzere elektrik üretimi ve ulaşım
alanında kullanılır. Dünya doğal gaz rezervlerinin yaklaşık %42,7’si Orta Doğu’da yer almaktadır. Fosil kökenli yakıtlardan
olan doğal gazın kömür ve petrole oranla çevre kirliliğine etkisi daha azdır.
Nükleer Enerji
Dünyadaki birincil enerji tüketiminde %8,2'lik bir paya sahiptir. En önemli kullanım alanı elektrik üretimi olmakla birlikte tıp
ve sanayide de kullanılmaktadır. ABD, Fransa, Japonya, Almanya, Güney Kore dünyadaki toplam nükleer enerji üretiminin
dörtte üçüne sahiptir. Bu enerji üretimindeki en önemli sorun ise yaşanabilecek kazalar ve radyoaktif atıkların yok edilme-
siyle ilgili hususlardır.
Hidrolik Enerji
Hidrolik enerjinin dünya birincil enerji tüketim oranları içerisindeki payı %4'tür. Suyun akış ve düşüş hızına bağlı olarak
açığa çıkan enerjinin elektrik enerjisine dönüştürülmesiyle elde edilir. Çin, Türkiye, Norveç gibi ülkelerin hidrolik enerji
potansiyeli fazladır. Hidroelektrik santrallerin inşaatı esnasında oluşan toz, gürültü, trafik ve hafriyatın çevreye olumsuz
etkileri söz konusudur.
Güneş Enerjisi
Yenilenebilir enerji kaynaklarından olan güneş enerjisi, temiz ve çevre dostu bir enerji kaynağıdır. Güneş ışınımının sabit
olmaması, depolama gerektirmesi, bu enerji üretimine dönük geniş alanlara ihtiyaç duyulması ve güneş santrallerine ait
masrafların fazla olması gibi olumsuz tarafları bulunmaktadır. Özellikle ABD, Almanya ve Japonya güneş enerjisine önemli
yatırımlar yapmaktadır. Türkiye de güneş enerjisi bakımından zengin bir potansiyele sahiptir.
Okyanus ve Deniz Kökenli Enerji Kaynakları
Dalga, akıntı ve gelgitlerden oluşmaktadır. Su yüzeylerinde rüzgârın etkisiyle oluşan dalgalardan üretilen enerji, günü-
müzde çok fazla ekonomik değildir. Ay'ın Dünya'yı kütle çekim kuvveti ile çekmesi sonucu özellikle okyanuslarda gelgitler
oluşur. Oluşan gelgitlerden elektrik enerjisi üretiminde yararlanılmaktadır.
Rüzgâr Enerjisi
Rüzgâr; temiz, çevre dostu ve sürdürülebilir bir enerji kaynağıdır. Rüzgârların esme yönünün düzenli olmaması, rüzgâr
santralleri için geniş alanlara ihtiyaç duyulması, rüzgâr türbinlerinin gürültülü çalışması ve kuş ölümlerine neden olması
bu enerji kaynağının neden olduğu olumsuzluklar arasında yer almaktadır. Dünyadaki kurulu rüzgâr santrallerinin büyük
bölümü, Kuzey Amerika ve Avrupa ülkelerinde yer almaktadır. Türkiye’nin rüzgâr enerjisi bakımından ciddi bir potansiyele
sahip olduğu söylenebilir. Türkiye’nin enerji üretiminde rüzgâr santrallerinin payı %10,4’tür (2023).
56 MEBİ KONU ÖZETLERİ COĞRAFYA - AYT
56
COĞRAFYA - AYT