Page 60 - Konu Özetleri AYT Coğrafya

ARAZİ KULLANIMI, KÜRESEL ÇEVRE SORUNLARI VE GERİ DÖNÜŞÜM

ATIKLAR
Herhangi bir faaliyet sonucu çevreye atılan veya bırakılan zararlı maddelere atık denir. Atıklar genel olarak katı, sıvı ve
gaz atıklar şeklinde sınıflandırılabilir.
Gaz Atıklar
Gaz atıklar; sanayi tesisleri, konutlar, taşıtlar, çöp depolama alanları, fosil yakıt kullanımı ile yangınlardan kaynaklanmak-
tadır. Hava, su ve toprak kirliliğini beraberinde getiren gaz atıklar, bazen sera etkisi ile küresel iklim değişikliğine neden
olmaktadır. Sülfür gibi bazı gazlar da su buharı ile birleşerek asit yağışlarının oluşumunda önemli bir etkiye sahiptir.

Katı Atıklar
Katı atıklar; evsel, endüstriyel, tehlikeli, özel, tıbbi ve tarımsal atıklar ile bahçe, inşaat ve moloz atıkları şeklinde alt sınıflara
ayrılabilir. Katı atıkların imha edilebilmesi için; sızıntı suları ile depo gazının olumsuz etkilerinin kontrol altına alınabilmesi,
çevre problemlerine karşı tedbir alınması ve depolamanın zemin üzerinde yapılması gerekmektedir.
Elektronik atıkların (e-atık) uygun olmayan yöntemlerle toplanması, depolanması ve bertaraf edilmesi nedeniyle açığa
çıkan ağır metaller insan sağlığını ve çevreyi olumsuz etkilemektedir.

Deterjan kutusu, pil, motor yağı, akü vb. günlük hayatta kullanılan pek çok atık çevre ve insan sağlığı açısından ciddi riskler
taşımaktadır. Tehlikeli atıkların özel yöntemlerle toplanması, taşınması, geri kazanılması veya imha edilmesi gerekmek-
tedir.

Sıvı Atıklar
Sıvı atıkların büyük bölümünü oluşturan atık sular; evsel, endüstriyel, zirai vb. kullanımlar sonucu kirlenmektedir. Sıvı atık-
ların sularda oluşturduğu kirliliği fiziksel, kimyasal ve biyolojik kirlilik olmak üzere üç gruba ayırmak mümkündür. Fiziksel
kirlilik, suyun sıcaklık, tat ve kokusuna ait özelliklerin değişmesidir.
Kimyasal kirlilik, çeşitli ağır metaller (kurşun, civa vb.) ile organik ve inorganik maddelerin suda birikmesi sonucu oluşur.
Biyolojik kirlilik ise organik atıkların etkisiyle suda oksijeni tüketen algler, bakteriler ve küflerin oluşmasıdır.
Atık sular, çevreyi kirletmeyecek şekilde arıtılmalıdır. Son yıllarda geliştirilen atık su arıtma yöntemleriyle arıtılan sular,
çevrenin sulanmasında ve sanayide kullanılmaktadır.

GERİ DÖNÜŞÜM

Geri dönüşüm, atıkların birtakım işlemlerden
geçirildikten sonra ikinci bir ham madde özel-
liği kazanmasını sağlamaktır. Geri dönüşüm
sayesinde doğadaki kaynaklar korunmakta,
enerji tasarrufu sağlanmakta, atık miktarı
azalmakta, çöp alanlarının ömrü uzamakta
ve ekonomiye katkı sağlanmaktadır.
Plastik Ambalajlar: Özellikle gıda, meşrubat,
deterjan, kozmetik ürünler gibi evsel atıklar
içerisinde yer alan ambalajlardır. Plastik am-
balajlar eritilerek granül hâline dönüştürülür.
Atıkların kaynağında ayrı toplanması
Metal Ambalajlar: Günlük hayatta en çok
kullanılan yağ, peynir, salça, meşrubat vb. ürünlere ait kutulardır. Metal ambalajların eritilerek geri dönüştürülmesi, enerji
ve ham madde tüketiminde tasarruf sağlar.

Cam Ambalajlar: En sağlıklı ve geri dönüşüm oranı en yüksek ambalaj çeşididir. Renklerine göre ayrılarak cam tozu hâli-
ne getirilir. Cam tozu; kum, kireç taşı ve soda külü ile karıştırıldıktan sonra yüksek sıcaklıkta şekillendirilerek yeni ürünlere
dönüştürülür.
Kâğıt Atıklar: Kâğıt atıklar, evsel atıkların önemli bir bölümünü oluşturur. Kullanılmış kâğıtlar; masa, sandalye, dolap gibi
mobilya üretiminin yanı sıra kâğıt ham maddesi olarak da kullanılabilir.

60 MEBİ KONU ÖZETLERİ COĞRAFYA - AYT