Page 63 - Konu Özetleri AYT Coğrafya

EKSTREM DOĞA OLAYLARI

METEOROLOJİ-HİDROMETEOROLOJİ KÖKENLİ EKSTREM DOĞA OLAYLARI
Aşırı Yağışlar, Sel ve Taşkın
Sel ve taşkın, genel olarak ani ve şiddetli yağmurlar
ile ani kar erimeleri sonucu gerçekleşir. Tropikal fır-
tınalar da özellikle okyanus kıyılarında kıyı selleri-
ne neden olur. Selin oluşumu, büyüklüğü ve etkisi;
insan faktörü, o yerin iklimi, yüzey şekilleri, toprak
yapısı ve bitki örtüsü ile yakından ilişkilidir. Son yıl-
larda meydana gelen sel ve taşkınların artmasında
küresel iklim değişikliği etkin rol oynamaktadır. Sel
ve taşkınlar, can kaybına ve yaralanmalara; bina-
ların, altyapının, tarım ürünlerinin zarar görmesine
ve sel sularının içme suyuna karışmasıyla salgın
hastalıklara yol açar.

Şiddetli Rüzgârlar
Basınç farklılığından kaynaklanan rüzgârların şiddetli olanlarına fırtına denir. Fırtınalar, bazen meteorolojik kökenli afetlere
bazen de diğer afetlerin oluşumuna ve yayılmasına neden olabilir. Bu atmosfer olayı; şiddetli yağışlar sonucu deniz ka-
barması, sel ve taşkın, yıldırım düşmesi, orman yangınları, deniz kazaları gibi birçok olumsuz olayı da beraberinde getirir.
Fırtınaların en hızlı gelişen ve en yıkıcı etkiye sahip olan türüne ise kasırga adı verilir. Çoğunlukla tropikal bölgelerde olu-
şan kasırgalar, coriolis kuvveti nedeniyle kendi etrafında hareket ederek ilerleyen siklonlardır.

Kuraklık
Dünyanın bazı bölgelerine düşen yağış miktarı yeterli düzeydedir. Bazı bölgelerde ise yağış azlığı görülebilir. Bu tür bölge-
lerde yüksek sıcaklıklarla beraber su açığı oluşur. Yaşanan duruma kuraklık denir. Kuraklık, kurak ve yarı kurak bölgelerin
yanı sıra nemli-denizel iklim bölgelerinde de görülebilir. Kuraklık, uzun süre devam etmesi ve geniş bir alanı etkileyebil-
mesi bakımından diğer ekstrem doğa olaylarından ayrılır. Kuraklık; meteorolojik, tarımsal ve hidrolojik olarak üç şekilde
gerçekleşir.
Kuraklığın insana ve çevreye yönelik etkileri:
• Su kaynakları azalır, tarımsal üretim düşer.
• Doğal bitki örtüsü ve hayvan varlığı azalır.

• Ekonomik ve sosyal denge bozulur.
• Kıtlık, yetersiz beslenme ve açlık sonucu hasta-
lık ve ölümler yaşanır.
• Salgın hastalıklarda artış görülür.

• Orman yangınları meydana gelir.
• Devletlerarasında suyun paylaşımı ile ilgili önem-
li sorunlar yaşanır.

• Sanayi faaliyetlerinde gerileme olur.
• Enerji üretiminde azalma olur.
Sıcak ve Soğuk Hava Dalgaları
Sıcak hava dalgası: Dünya Meteoroloji Örgütüne göre sıcaklığın mevsim normallerindeki maksimum sıcaklıklardan 3-5
°C yüksek olması ve art arda 5 gün veya daha fazla süre ile devam etmesidir. 2019 yazında Avrupa genelinde yaşanan sı-
cak hava dalgası binlerce kişinin hayatını kaybetmesine, okulların tatil edilmesine ve orman yangınlarına neden olmuştur.
Soğuk hava dalgası: Sıcaklık değerlerinin mevsim normallerinin altına düşmesi ve düşük sıcaklıkların uzun bir süre
devam etmesidir. 2012’de Orta ve Doğu Avrupa’da yaşanan aşırı soğuklar ile kar yağışının yaklaşık bir ay devam etmesi
nehir ve göllerin donmasına, ulaşımın aksamasına, ekonomik faaliyetlerin sekteye uğramasına ve yaklaşık 6 bine yakın
insanın hayatını kaybetmesine neden olmuştur.

63
COĞRAFYA - AYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 63
COĞRAFYA - AYT