Page 79 - Konu Özetleri AYT Coğrafya

HİZMET SEKTÖRÜ VE ULAŞIM

ULAŞIM SİSTEMLERİNİN YERLEŞMELERE VE EKONOMİK FAALİYETLERE ETKİLERİ
• İnsanların sanayi tesislerinin bulunduğu şehirlere göç etmesi, şehirlerin genişlemesine neden olmuştur. Bu süreçte
ham madde ve işçilerin sanayi tesislerine, mamul maddelerin de pazar alanlarına taşınmasında ulaşım etkin rol oyna-
mıştır.
• Ulaşım yatırımları ve imkânlarının gelişmesi, hizmetlere erişilebilirliği artırdığı için bu alanlarda yapılaşma baskısı
ortaya çıkmakta dolayısıyla şehirlerin sosyal, ekonomik ve fiziksel gelişmeleri hızlanmaktadır. Bu bakımdan yerleşim
alanlarının genişlemesi, genellikle ulaşım ağları çevresinde gerçekleşmektedir.
TÜRKİYE’DE ULAŞIM SİSTEMLERİNİN GELİŞİMİ
Türkiye’de her türlü ulaşım sisteminden etkin şekilde yararlanılmaktadır.
Kara Yolu

• Cumhuriyet ilan edildiğinde ülke sınırları içerisinde toplam 18.350 km kara yolu ağı bulunmaktaydı. İlerleyen dönemde
İkinci Dünya Savaşı nedeniyle yeterince ilerleme sağlanamamış, kara yolu uzunluğu 1945 yılı itibarıyla 43.511 km’ye
kadar artırılabilmiştir.
• 1950’lerden sonra kara yolu yapımına ağırlık verilmiş ve bu dönemde Karayolları Genel Müdürlüğü kurulmuştur.
• Kara yolu ulaşımının ön plana çıkmasıyla hem yol yapımı hem de motorlu araç sayısı artmıştır.
• 1960’tan sonra Planlı Kalkınma Politikaları Dönemi'ne geçilmiştir. Bu kapsamda 1973 yılında 15 Temmuz Şehitler
(Boğaziçi) Köprüsü, 1988 yılında Fatih Sultan Mehmet Köprüsü hizmete açılmıştır.
• 2000’li yılların başından itibaren mevcut kara yollarına ait kapasitenin artırılmasına ve bu yolların genişletilerek bölün-
müş hâle dönüştürülmesine ağırlık verilmiştir.
• Bölünmüş yol uzunluğu, 1990 yılı itibarıyla 4.060 km
iken 2024 yılında 27.700 km’ye çıkarılmıştır.
• İl yolları; bir il sınırı içinde şehir, kasaba, köy gibi yerleş-
meleri birbirine veya il merkezine bağlayan yollardır.
• Devlet yolları, önemli bölge ve il merkezlerini; deniz,
hava, demir yollarını ve istasyon, iskele, liman gibi
alanları birbirine bağlayan ana yollardır.
• Otoyollar ise özellikle transit trafiğe tahsis edilen, belirli
yerler ve şartlar dışında giriş ve çıkışın yasaklandığı,
sadece izin verilen motorlu taşıtların yararlandığı yol-
lardır.
• Türkiye’nin 2023 itibarıyla sahip olduğu toplam kara
yolu uzunluğu 68.654 km'dir. Bu yolların 34.064 km'si il
yolu, 30.864 km'si devlet yolu, 3.726 km'si ise otoyoldur.

Demir Yolu
• Anadolu’daki ilk demir yolu, 1856-1866 arasında inşa edilen ve İzmir-Aydın arasında hizmet veren hattır. 1876 yılında
da Haydarpaşa (İstanbul)-İzmit hattı hizmete açılmıştır.
• Cumhuriyet öncesi dönemde demir yolu uzunluğu 4.018 km iken 1950 yılına gelindiğinde ülkedeki toplam demir yolu
uzunluğu 7.671 km’ye ulaşmıştır.
• YHT ile ilk yolcu taşımacılığı, 2009 yılında Ankara-Eskişehir arasında gerçekleşmiştir.
• 2011’de Ankara-Konya, 2014’te Ankara-İstanbul ve İs-
tanbul-Konya, 2019’da Marmaray Projesi kapsamında
Gebze-Halkalı, 2022’de Konya-Karaman ve 2023'te
Ankara-Sivas YHT hatları seferlere başlamıştır.
• Marmaray Tüp Geçidi (2013) ve Bakü-Tiflis-Kars Demir
Yolu Hattı (2017), Avrupa’dan Çin’e uzanan uluslara-
rası demir yolu ağını tamamlaması bakımından ayrı bir
öneme sahiptir.
• Türkiye’nin 2023 yılı itibarıyla sahip olduğu toplam de-
mir yolu uzunluğu 13.919 km’dir. Bu yolların 11.668
km’si konvansiyonel hat, 2.251 km’si yüksek hızlı tren
hattıdır.
• Türkiye, yurt içinde demir yolu hatlarıyla yolcu (yaklaşık Türkiye’de demir yolları (T.C. Ulaştırma ve Altyapı
%1,5) ve yük taşımacılığında (yaklaşık %5) istenen se- Bakanlığı)
viyede değildir.
COĞRAFYA - AYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 79