Page 80 - Konu Özetleri AYT Coğrafya

HİZMET SEKTÖRÜ VE ULAŞIM

Deniz Yolu
• Üç tarafı denizlerle çevrili olan Türkiye’nin, çevresinde-
ki denizlerin boğazlar vasıtasıyla birbirine, Cebelitarık
Boğazı ile Atlas Okyanusu’na, Süveyş Kanalı ve Ba-
bülmendep Boğazı ile Hint Okyanusu’na bağlanması
deniz ulaşımı yönünden Türkiye’nin önemini artırmak-
tadır.
• 1 Temmuz 1926 tarihinde çıkarılan Kabotaj Kanunu
ile yabancılara verilen tüm imtiyazlar kaldırılarak ülke
çevresindeki denizlerde her türlü taşımacılık hakkı Türk
girişimcilere verilmiştir.
• 1950-1960 arası dönemde Alsancak (İzmir), Mersin,
Trabzon, İskenderun ve Samsun limanları inşa edilmiştir.
• 1960’lı yıllardan itibaren Haliç, Tuzla, Pendik gibi ter- İstanbul Boğazı
sanelerde farklı büyüklükte gemiler yapılmış, limanların
kapasiteleri artırılmış ve dış ticaretteki sevkiyatın Türk gemileri ile yapılması teşvik edilmiştir.
• Türkiye’de yer alan limanlara 2023 yılında 60.195 gemi uğramıştır.
• Ro-Ro gemileri, yüklerin tekerlekli sistemler aracılığıyla hızlı bir şekilde yüklendiği ve benzer şekilde tahliye operas-
yonlarının gerçekleştiği gemilerdir. Ro-Ro taşımacılığı; Türkiye’de özellikle İstanbul, İzmir, Samsun ve Trabzon liman-
larında yapılmaktadır.
• Kruvaziyer gemileri, bir veya daha fazla limanda tarifeli ve geçici turistik ziyaretlerin gerçekleştirildiği gemilerdir. Türki-
ye’ye 2023 yılında 1.192 kruvaziyer gemi ile yaklaşık 98 bin yolcu uğramıştır. Marmaris, Kuşadası, İstanbul, Antalya,
Bodrum, Fethiye, Alanya ve Bozcaada bu kapsamda en yoğun limanlardır.
• Türkiye, deniz yoluyla yurt içi yolcu taşımacılığında istenen seviyede değildir (yaklaşık %0,5).
• Bununla birlikte uluslararası yük taşımacılığında deniz yolunun payı %60’lara yakınken yurt içinde bu oran %6 civarın-
dadır.
Hava Yolu
• Cumhuriyet sonrasında Türk Tayyare Cemiyetinin kurulmasıyla (1925) sivil havacılığın kurumsal temelleri atılmıştır.
• Hava Yolları Devlet İşletmesinin kurulması ile (1933) sivil taşımacılığın başlamasına imkân sağlanmıştır.
• İstanbul-Eskişehir-Ankara hattında 1933 yılında gerçekleştirilen uçak seferleri Türkiye’de ticari uçuşların başlangıcı
olmuştur.
• Hava yoluyla ilk yurt dışı seferi ise 1947 yılında Ankara-İstanbul-Atina hattında gerçekleştirilmiştir.
• Sivil Havacılık Kanunu’nun yürürlüğe girmesiyle (1983) Türkiye’de hava yolu taşımacılığı, THY'nin yanı sıra özel hava
yolu şirketleri tarafından da yapılmaya başlanmıştır.
• Türkiye’de 2023 yılı itibarıyla sivil hava trafiğine açık olan havalimanı sayısı 62’dir. Bu havalimanlarının yaklaşık yarısı,
iç ve dış hatlara açık şekilde hizmet vermektedir.
• Dış hatlara açık olan havalimanları, genellikle nüfus yoğunluğunun fazla olduğu veya turizm merkezi olan şehirlerin
yakınlarına konumlandırılmıştır.
• 1960 yılında taşınan yolcu sayısı 713 bin civarında iken bu rakam 2015 yılında 181 milyona, 2023 yılında ise 200
milyonu geçmiştir.
Boru Hattı
• Ulaşımda artan talep ve teknolojik gelişmeler doğrul-
tusunda ilk olarak 19. yüzyılda kısa ve küçük boyuttaki
hatlar ile başlamıştır.
• Bu taşımacılığın çevreci olması, birim taşımadaki
maliyetin az oluşu ve kesintisiz ürün akışı sağlaması
nedeniyle yakın gelecekte önemi daha fazla artacaktır.
• Türkiye’de ticari anlamda faaliyete geçen ilk boru hattı,
Batman’da çıkarılan ham petrolün taşınması amacıyla
1967 yılında açılan Batman-Dörtyol Ham Petrol Boru
Hattı’dır.
• İlerleyen dönemde boru hattı sayısının artması nede-
niyle bu hatların yapımı ve işletmeciliğinde kurumsal Türkiye’de yer alan doğal gaz ve petrol boru hatları haritası
bir yapıya ihtiyaç duyulmuş ve 1974 yılında BOTAŞ (BOTAŞ)
(Boru Hatları İle Petrol Taşıma Anonim Şirketi) kurul-
muştur.
80 MEBİ KONU ÖZETLERİ COĞRAFYA - AYT