Page 176 - Konu Özetleri AYT Fizik

BASIT HARMONIK HAREKET KAVRAMLARI

Şekil I'deki sistemde denge konumunda yaya uygulanan net kuvvet sıfırdır.
Şekil II'deki gibi, sürtünmesiz bir ortamda, bir yay F kuvvetiyle x kadar sıkıştırılırsa, yaydaki kuvvetin büyüklüğü
F yay = k • x bağıntısı ile bulunur. Görüldüğü üzere, kuvvet alınan yol ile orantılı bir şekilde değişmektedir. Cisim serbest
bırakıldığında, Şekil III'deki gibi denge noktası etrafında simetrik olarak gidip gelme hareketi yapacaktır ayrıca sistemin
ivmesi de kuvvetle aynı yönde ve yönü hep denge noktasına doğrudur. Cismin yaptığı hareket basit harmonik hareket
tanımına uyar.

M

r

m m O (Denge Konumu)
M O N - r
-r r
N
Yatay düzlemde M-N noktaları arasında basit Düşey düzlemde M-N noktaları arasında
harmonik hareket yapan m kütleli cisim basit harmonik hareket yapan m kütleli cisim

Sürtünmesiz düşey ve yatay düzlemlerde, uçlarına m kütleleri bağlı yaylar bulunmaktadır. Bu cisimler, O denge ko-
numundan bir miktar çekilerek bırakıldıklarında, M ve N noktaları arasında gidip gelirler. Bu hareket, basit harmonik
hareket olarak adlandırılır. Tam bir salınımın (titreşim) meydana gelmesi için, hareket eden kütlenin, aynı noktadan
aynı yönde defalarca geçmesi gereklidir. Bu süreç, kütlenin hareketini tam bir döngü olarak tamamlamasını sağlar ve
bu da sistemin periyodik doğasını ortaya koyar.

BASIT HARMONIK HAREKET ILE DÜZGÜN ÇEMBERSEL HAREKET ILIŞKISI
Işık kaynağı Düzgün çembersel hareket yapan cismin yatay eksen üzerindeki iz
düşümü
+y
K L Düzgün çembersel hareket yapan bir cismin, yatay ve düşey düzlemler-
deki hareketlerinin gölgeleri, basit harmonik hareketin bir örneğini oluştu-
rur. Cisim çemberin M noktasından K'ye ulaştığında, bu noktanın x ekse-
M O N ni üzerindeki iz düşümü K noktasına denk gelir. Cisim çember boyunca
ı
-x +x
hareketine devam edip L noktasına vardığında ise, x ekseni üzerindeki
iz düşümü L' noktasında bulunur. Bu şekilde, cismin iz düşümü, belirgin
bir M ve N aralığında ileri geri salınım yapar. Bu durum, özellikle dönen
nesnelerin gölgeleri üzerinden günlük yaşamda da gözlemlenebilir ve bu
gözlemler, basit harmonik hareketin pratikte nasıl ortaya çıktığını anlama-
M' K' -y L' N' mıza yardımcı olur.

m

BASIT HARMONIK HAREKET ILE ILGILI KAVRAMLAR
Denge noktası:
Cismin hareket etmediği ve cisimin üzerindeki net kuvvetin sıfır oldu-
m ğu nokta olarak tanımlanır.
Şekildeki O noktası denge noktasıdır.
K -r O r L

(Denge Konumu)

176 MEBİ KONU ÖZETLERİ FIZIK - AYT