Page 172 - Konu Özetleri AYT Fizik

FİZİK

KONU ÇEMBERSEL HAREKET
ÖZETİ
AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT

KEPLER KANUNLARI
GÖK CİSİMLERİ ÜZERİNE YAPILAN ÇALIŞMALAR

Tarih boyunca, insanlık gezegenlerin, yıldızların ve diğer gökyüzü cisimlerinin hareketle-
rine büyük bir ilgi göstermiştir. Bu gözlemler, Antik Yunan'dan başlayarak, farklı kültürler
ve medeniyetler arasında yaygın bir merak konusu olmuştur. İnsanlar, Dünya'yı evrenin
merkezi olarak kabul eden Yer merkezli bir modeli benimsemişlerdi. Bu model, genellik-
le Batlamyus Modeli olarak bilinir ve Batlamyus tarafından ikinci yüzyılda sistematik bir
şekilde biçimlendirilmiştir. Bu model, takip eden 1400 yıl boyunca astronomik anlayışın
temelini oluşturmuştur.

Batlamyus (temsilî)

Uluğ Bey, astronomiye ve bilime büyük katkıları olan, Orta Asya'nın en ünlü hükümdar
bilim insanlarından biridir. İsim babası olduğu Zîc-i Uluğ Bey, gökbilim tarihinde çok
önemli bir yere sahiptir. Bu eser, binden fazla yıldızın konumlarını ve parlaklıklarını içerir
ve dönemin en doğru astronomi tablolarından biri olarak kabul edilir. Uluğ Bey, ilmin hü-
küm sürdüğü bir toplumu yeğleyen bir düşünce yapısına sahipti ve bu düşünceyi yaşamı
boyunca uyguladı.
Semerkant'ta kurduğu medrese ve gözlemevi, dönemin en önemli bilim merkezlerinden
biri haline geldi ve birçok önemli bilim insanını bu merkezde topladı. Ali Kuşçu gibi za-
manının değerli bilim insanlarıyla birlikte çalıştı. Çalışmalarının kalitesi, eserlerinin 17.
Uluğ Bey ve 19. yüzyıllarda Batı'da tercüme edilip yayımlanmasına ve uluslararası alanda tanın-
masını sağladı. Uluğ Bey'in astronomiye olan katkıları, Uluslararası Astronomi Birliği
tarafından da takdir edilmiş ve onun adını taşıyan bir krater Ay'da kendine yer bulmuştur. Bu, onun bilime olan etkisinin
uzaya kadar uzandığını gösteren simgesel bir anma şeklidir. Uluğ Bey'in düşünce yapısı ve bilime olan sevdası, bugün
bile ilham verici olmaya devam etmektedir.

Ali Kuşçu, Orta Asya ve Osmanlı bilim tarihinde çok önemli bir figürdür. Uluğ Bey'in
Semerkant'taki çalışma arkadaşı olarak bilim alanında önemli çalışmalara imza atmış
ve Uluğ Bey’in vefatından sonra Osmanlı Devleti'nin daveti üzerine İstanbul'a gelmiş-
tir. Fatih Sultan Mehmet'in döneminde Ayasofya Medresesi'nde müderris olarak görev
yapmış ve Osmanlı'da matematik ve astronomi alanındaki ilerlemenin öncüsü olmuştur.
İstanbul'un enlem ve boylamını ölçen ve güneş saatleri yapan Ali Kuşçu'nun astronomi
ve matematik üzerine birçok eseri, dünya medreselerinde uzun yıllar okutulmuş ve bü-
yük bir etki yaratmıştır. Fethiyye isimli eseri, dönemin padişahı Fatih Sultan Mehmet’e
ithaf edilmiştir. Ay'ın haritasını gerçeğe yakın bir şekilde çizen ilk astronomlardan biri
Ali Kuşçu olarak bilinir ve NASA tarafından bu çalışmalarının anısına Ay üzerinde bir kısma onun

adı verilmiştir. Ali Kuşçu, 1474 yılında İstanbul'da hayatını kaybetmiş ve bilimsel mirası günümüze kadar ulaşmıştır.
Galileo Galilei, felsefe, matematik, müzik ve astronomi gibi alanlarda çalışmış, modern
fiziğin ve gözlemsel astronominin temellerini atan İtalyan bir bilim insanıdır. Yaptığı de-
neysel çalışmalarla Aristo'nun doğa görüşüne meydan okumuş ve evrenin matematik-
sel ilkelerle açıklanabileceğini savunmuştur. Galileo, kendi yaptığı teleskopla gökyüzü
cisimlerini gözlemlemiş, Ay'ın yüzeyindeki kraterleri, Güneş'te lekeleri ve Jüpiter'in dört
büyük uydusunu keşfetmiştir. Bu bulguları, Batlamyus'un Yer merkezli evren modeline
karşıt olarak, Güneş merkezli evren modelini destekler nitelikteydi. Ayrıca mekanik ala-
nında da önemli çalışmalar yapmış, sarkaçların hareketini ve cisimlerin düşme hızlarını
incelemiştir. Galileo'nun bilimsel metodolojisi ve keşifleri, bilim tarihinde bir dönüm nok-
Galileo tası oluşturmuş ve sonraki nesiller için bir ilham kaynağı olmuştur.

172 MEBİ KONU ÖZETLERİ FİZİK - AYT