Page 182 - Konu Özetleri AYT Fizik

FİZİK

KONU BASİT HARMONİK HAREKET
ÖZETİ
AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT

BASİT SARKAÇ VE YAY SARKACI
YAY SARKACI VE BASİT SARKAÇTA PERİYODUN BAĞLI OLDUĞU DEĞİŞKENLER

m m O
O
(Denge Konumu) M x

Şekil I Şekil II

Şekil I'deki denge noktasında duran m kütleli cismi Şekil II'deki gibi M noktasına kadar sıkıştırıldığında, sıkışan yay cisme
denge noktası yönünde bir F¶ kuvveti uygular. Bu kuvvet geri çağırıcı kuvvet diye isimlendirilir. Bu kuvvetin büyüklüğü;
2
F= m • ω • x bağıntısı ile ifade edilir.
Bir yay x kadar sıkıştırıldığında Hooke yasasına göre yayda oluşan kuvvet F = k • x ile bulunur.
Denge konumdan x kadar mesafede bu iki kuvvet birbirine eşittir.
k k
2
m⋅ω ⋅ x = k x m⋅ ⇒ ⋅ω = k ⇒ ω = ⇒ ω = olarak bulunur.
2
2
m m
2⋅π 2 π ⋅ k m
Burada ω açısal frekanstır ve ω= bağıntısı ile ifade edilir. = T = 2π⋅ olarak bulunur .
⇒
T T m k
Bulunan formüle göre, yay sarkacının periyodu cismin kütlesinin karekökü ile doğru, yay sabitinin karekökü ile ters oran-
tılıdır.
YAY SARKACININ ÖZELLİKLERİ

m
• Denge noktasına (O) yaklaştıkça, cismin hızı artarken, ivmesi ve
K -r O r L
geri çağırıcı kuvveti azalmaktadır.
• Yay sarkacının bulunduğu ortamdaki çekim ivmesindeki değişiklik-
ler, yay sarkacının salınım periyodunu etkilemez.
• Cismin ivmesi, denge noktası olan O'da sıfır iken, K ve L noktala-
rında maksimum değerine ulaşır.

K • Cismin hızı, denge noktasında maksimuma ulaşırken, K ve L nok-
talarında sıfırdır.
r • Geri çağırıcı kuvvet, denge noktasında sıfırken, uç noktalarda mak-
simum değerine ulaşır.
m (Denge Konumu) • Yay sarkacının genliği değişse de bu, periyodunu etkilemez. An-
O
cak, genlikteki değişiklik yayda depolanan potansiyel enerjiyi de-
-r ğiştirdiği için, cismin maksimum hızını ve ivmesini etkiler.

L
Düşey ve yatay düzlemde yay sarkaçları

182 MEBİ KONU ÖZETLERİ FİZİK - AYT