Page 198 - Konu Özetleri AYT Fizik

IŞIĞIN DALGA DOĞASI VE DOPPLER OLAYI

Yağ birikintileri veya su birikintileri üzerinde görülen renkli desenler, girişiminin bir
sonucudur. İnce bir yağ tabakası, ışık dalgalarının girişim yapmasına neden olur ve
bu da çeşitli renklerin görülmesine yol açar. Bu renklenmeler, ışığın farklı dalga boy-
larının ve açılarının etkisiyle oluşur.

Su üzerindeki yağ tabakası

Newton halkaları olarak bilinen desenler de ışığın dalga doğasını gösterir. Bir düz
cam plaka ile hafifçe kavisli bir cam yüzey arasına sıkışan ince hava tabakası, ışık
dalgalarının girişim yapmasına neden olur. Bu girişim sonucunda, halkalar şeklinde
renkli desenler görülür.

Newton halkaları

DOPPLER OLAYI
Doppler etkisi, kaynak ve gözlemci arasındaki uzaklığın de-
ğişmesiyle sabit frekanslı bir dalga kaynağından yayılan dal-
gaların gözlemlenen frekans ve dalga boyunun değişmesidir.
Kaynak ve gözlemci arasındaki bağıl hız sıfırdan farklıysa bu
değişim meydana gelir. Kaynak ve gözlemci arasındaki uzak-
B A lığın değişmesi sonucunda sabit frekanslı bir dalga kaynağın-
dan salınan dalgaların gözlemlenen frekans ve dalga boyun-
daki değişimlerine Doppler etkisi veya Doppler olayı denir.
Ambulans, A gözlemcisine doğru hareket ederken, ses dalga-
ları sıkışır ve bu da algılanan frekansın artmasına neden olur.
Yüksek frekanslı sesler, daha tiz ve ince sesler olarak algıla-
nır. Ambulans, A gözlemcisine yaklaştıkça siren sesi giderek
daha ince duyulur. Ambulans B gözlemcisinden uzaklaşırken
ise dalgalar genişler ve frekans düşer, bu da daha kalın sesler
olarak algılanır.

Doppler etkisi, ses ve ışık dalgalarının frekansında, kaynağın ve gözlemcinin göreli hareketine bağlı olarak meydana gelen
değişiklikleri ifade eder. Bu etki, tıp, denizcilik ve astronomi gibi birçok alanda önemli uygulamalara sahiptir.

Tıpta, Doppler ultrason cihazları, kan akışını ölçmek ve görüntülemek için kullanılır.
Ses dalgaları, hareket eden kan hücrelerinden yansır ve geri döner. Kan hücrelerinin
hareketi, yansıyan dalganın frekansında bir değişikliğe (Doppler kayması) neden olur.

198 MEBİ KONU ÖZETLERİ FIZIK - AYT