Page 197 - Konu Özetleri AYT Fizik

FIZIK

KONU DALGA MEKANIĞI
ÖZETİ
AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT

IŞIĞIN DALGA DOĞASI VE DOPPLER OLAYI
IŞIĞIN DALGA DOĞASI

Çift yarıkta girişim deneyi, ışığın dalga doğasını anlamamıza yar-
dımcı olan klasik bir fizik deneyidir. Bu deneyde, tek renkli ışık kay-
nağı iki dar yarıktan geçirilir ve arka plandaki bir ekrana yansıtılır.
Eğer ışık parçacıklar hâlinde yayılsaydı, ekranda sadece iki parlak
çizgi görürdük, çünkü her yarıktan geçen ışık parçacıkları düz bir
çizgide ilerlerdi.

Ancak gerçekte perdede, iki parlak çizgi yerine bir dizi aydınlık ve
karanlık saçaklar görürüz. Bu saçaklar, ışığın dalgalar hâlinde yayıl-
dığını ve bu dalgaların birbirleriyle girişim yaptığını gösterir. Girişim,
dalgaların üst üste binerek güçlenmesi veya birbirlerini zayıflatması
olayıdır. Dalgaların tepe veya çukur noktalarının üst üste gelerek
oluşturdukları daha parlak bölgeler, perdede görülen aydınlık saçak-
lardır. Karanlık saçaklar ise dalgaların tepe ve çukur noktalarının üst
üste gelerek birbirlerini yok etmesiyle oluşur.

Işığın dalga doğasını ilk kez bilim dünyasına tanıtan kişi Christiaan Huygens’tir. Huygens,
ışığın bir engelden veya köşeden geçerken bükülmesi (sapma) olayını gözlemlemiş ve bu
durumun ışığın dalgalar hâlinde yayıldığını desteklediğini belirtmiştir. Sapma, dalgaların ke-
narlardan yayılarak engellerin arkasına geçmesi olayıdır ve bu da ancak dalga doğası ile
açıklanabilir.
Ek olarak, iki ışık dalgasının birbirini yok edip karanlık saçaklar oluşturması, yalnızca ışığın
dalga doğası ile açıklanabilir. Bu, dalgaların üst üste binerek birbirlerini güçlendirdiği veya
zayıflattığı girişim olayının bir sonucudur.

Christiaan Huygens

Işığın dalga doğasının bir başka kanıtı, ışığın üst üste gelerek yüzeylerde renklenmelere
sebep olmasıdır. Bu durum, farklı dalga boylarındaki ışıkların farklı açılarda girişim yapması
sonucu oluşur. Örneğin, bir CD yüzeyinden yansıyan ışınların girişimi sonucunda CD yüze-
yinde renklenmeler görülür. Bu renklenmeler, ışığın dalga hâlinde yayıldığını ve farklı dalga
boylarının farklı açılarda girişim yaparak renkli desenler oluşturduğunu gösterir.

CD yüzeyinden yansı-
yan ışığın girişimi

Sabun köpüklerinde görülen renkler de ışığın dalga doğasını ortaya koyar. Sabun köpüğünün
ince tabakaları arasındaki ışık dalgaları, birbirleriyle girişim yapar ve bu girişim sonucunda
çeşitli renkler oluşur. Bu renkler, ışığın farklı dalga boylarının birbirleriyle etkileşime girerek
güçlenmesi veya zayıflaması sonucu ortaya çıkar.

Sabun köpüklerinde
görülen renkler

FIZIK - AYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 197