Page 227 - Konu Özetleri AYT Fizik

BÜYÜK PATLAMA TEORİSİ

Hızlanarak Genişleyen Evren
Evrendeki genişlemenin sürekli olarak hızlanacağı ve evrenin asla büzülmeyeceği anlamına gelir. Evren hızlanarak geniş-
lemeye devam ettikçe, enerji yoğunluğu azalır ve evren soğur, galaksiler birbirinden daha da uzaklaşarak uzay daha boş
bir hale gelir sonuçta evrenin düşük enerji yoğunluğu ile sona ereceği anlamına gelir.

Büyük patlamayı destekleyen bulguların sayısının artması so-
nucunda İsviçre-Fransa sınırında bulunan yerin 100 m altında
en büyüğü 27 km uzunluğunda halka şeklindeki tünellerden
oluşan CERN (Avrupa Nükleer Araştırma Konseyi) de Büyük
Hadron Çarpıştırıcısında çok büyük mıknatıslar kullanılarak zıt
Büyük Hadron Çarpıştırıcısı’nın bir bölümü yönlerde hızlandırılan proton demetleri, ışık hızına yaklaştıkla-
rı anda çarpıştırılmaktadır. Bu çarpışmalarda ulaşılan yüksek
enerjiyle beraber ortaya çıkan atom altı parçacıklar dedektörler
sayesinde tespit edilerek evrenin oluşum anı ile ilgili teoriler ge-
liştirilmeye çalışılmaktadır.
CERN’deki Büyük Hadron Çarpıştırıcısı’nda Atlas, Alice, CMS
ve LHCB isimli dört adet algıç bulunmaktadır.

Büyük Hadron Çarpıştırıcısı’nın bir bölümü

ATOM ALTI PARÇACIKLAR VE STANDART MODEL

ATOMALTI PARÇACIKLAR

19. Yüzyılın başlarına kadar maddenin en küçük yapı taşının atom olduğu düşünülmüştür.
• 1897’de Thamson’un elektronu bulması,
• 1910’da Rutherford’un atom çekirdeğini ve 1918’de çekirdeğin pozitif yüklü protonlardan oluştuğunu bulması,
• 1932’de James Chadwick’in nötronu bulmasıyla
atomların temel parçacık olmadığı ve bölünebileceği anlaşılmıştır.

Atomu oluşturan temel parçacıkların proton, elektron ve nötron olduğu düşünülmeye başladığı bu dönemde;
• 1930’da Pauli çekirdeğin beta bozunumuyla ortaya çıkan nötrino’nun var olduğunu varsayımını ortaya atmış ve daha
sonra 1934'te beta bozunmasının teorisini üreten Fermi kütlesi küçük olan bu parçacığa nötrino adını vermiştir.
• 1932’de Carl Anderson maddenin yapısında bulunmayan ve reaksiyonlar sonucu ortaya çıkan pozitron parçacığını
buldu. Pozitrona, elektronla aynı kütleye sahip ve +e kadar yük taşıması nedeniyle karşıt elektron adı verilmiştir.
• 1930’da elektromanyetik etkileşimi taşıyan ve enerji taşıyan kütlesiz ışık taneciği bulunmuş adına foton denilmiştir.
1960’lara kadar yapılan araştırmalar ve deneyler sonucunda proton, elektron ve nötronun temel parçacık olduğu düşün-
cesi değişmiş, bunların kuark adı verilen daha az sayıda ve temel düzeydeki atom altı parçacıklardan oluştuğu fikri bilim
çevrelerince kabul görmüştür. Parçacık hızlandırıcılarda taneciklerin çarpıştırılması deneyleri sonucunda elektron, foton
ve birkaç parçacığın dışındaki parçacıkların kuarklardan oluştuğu bulunmuştur.

FİZİK - AYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 227