Page 225 - Konu Özetleri AYT Fizik

BÜYÜK PATLAMA TEORİSİ

Galaksilerin birbirinden uzaklaşması evrenin genişlediğini kanıtla-
yan bir olaydır.
Evrenin genişlediğini anlayabilmek için balon modeli oluşturulmuş-
tur. Az şişirilmiş balon üzerine aralıklarla noktalar işaretlenip, ba-
lon şişirildiğinde bu noktalar arasındaki uzaklıkların arttığı gözlenir.
Şişirildikçe genişleyen balon üzerindeki noktalar arası uzaklıkların
arttığı gibi evrendeki galaksiler arasındaki uzaklıklarda artmaktadır.

Doppler Etkisi

Büyük patlama teorisinin dayandığı ilk bilimsel bilgiyi 1929 yılında
Edwin Hubble keşfetmiştir. Hubble, teleskobu ile uzak galaksiler-
den gelen ışınları teleskopla incelediğinde galaksilerden gelen ışı-
ğın renk tayfının kırmızıya kaydığını ölçmüştür. Işığın renk tayfının
kırmızıya kayması, Doppler olayından kaynaklanmaktadır. Buna
göre evrendeki tüm galaksiler birbirinden uzaklaşmaktaydı. Evrenin
genişlediğine dair önemli bir kanıt sunan bu keşif olan ve Hubble
Yasası olarak adlandırılan bu yasaya göre ‘’galaksilerle aramızdaki
mesafe ne kadar fazlaysa galaksilerin bizden uzaklaşma hızları da
o kadar fazladır.‘’ Galaksilerin birbirinden uzaklaşması evrenin ge-
nişlediğini kanıtlayan bir olaydır. Ancak galaksilerde bir genişleme
olmaz.
Edwin Hubble (1889-1953)

Hubble Yasası göz önüne alındığında uzak bir geçmişte evrendeki
bütün madde ve enerji, hayal bile edilemeyecek bir yoğunluğu ve sı-
caklığı olan küçük tekil bir noktada toplanmış olmalıydı ve zamanda
yeterince geriye gidebilme şansı olsaydı büyük patlama denilen her
şeyin başladığı bu zamana ulaşılabilirdi.
Edwin Hubble’ın anısına 1990 yılında uzaydaki yörüngesine yerleş-
tirilen dev uzay teleskobuna Hubble Uzay Teleskobu adı verilmiş-
tir. Bu teleskop sayesinde evrenin genişleme hızının sürekli arttığı
gözlenmiştir.
Hubble Uzay Teleskobu

Kozmik Mikrodalga Art Alan Işıması
Evren, büyük patlamanın ardından öyle sıcak ve yoğunduki bu sıcaklık ve yoğunluk nedeniyle fotonların enerjisi çok yük-
sekti. Fotonlar, sürekli atom altı parçacıklarla çarpışıyor; bir araya gelen parçacıkları da çarparak parçalıyordu. Genişle-
dikçe evrenin sıcaklığı ve yoğunluğu azaldı. Böylece fotonların enerji seviyesinde düşüş oldu ve kararlı atomlar oluşmaya
başladı. Atomların oluşmasıyla birlikte büyük patlamadan arda kalan fotonlar serbestçe yayılma imkânı buldu. Bu olaylar,
evrenin her yerinde meydana geldiği için bu ışınlar, evrenin her yerinden yayılıyordu. 2,7 Kelvin değerinde yayılan bu ışın-
ların mikrodalga boyutunda olduğu keşfedildi.
Bilim insanları bir mikrodalga alıcısını test ederken deneylerine rahatsız edici ıslık sesi gibi bir ses karışmış ve bu sese
büyük patlamadan arda kalan ışımaların neden olduğu anlaşılmıştır. Bu yüzden bu ışınlara kozmik mikrodalga ışınları
denildi. Mikrodalga art alan ışıması, 1964 yılında gözlemlerle tespit edildi. Kozmik mikrodalga art alan ışımasının ince-
lenmesi amacıyla COBE uydusunun ölçüm sonuçlarıyla bilim insanlarının öngördüğü sonuçlar tam uyumlu çıkmıştır. Bu
sonuçlardan hareketle büyük patlama teorisinin bir kanıtı daha bulunmuş oldu.

FİZİK - AYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 225