Page 56 - Konu Özetleri AYT Mantık

BİLGİ AKTARMA VE DİL - ANLAMA VE TANIMLAMA

a. Semantik (Anlam Bilim) Çok Anlamlılık
• Semantik; kelimelerin bilişsel (zihinsel) anlamları; yani sembollerin nesnelerle ve onların özellikleri ile ilişkilerini ele alır.
• Kelimelerin tek başına anlamlarıyla ya da cümle içinde kazandığı anlamla ilgilenir.
• Bilgi aktarımında kullanılan bir kelimenin birden çok anlamda kullanılması semantik çok anlamlılığa yol açar.

Örnek:
Yaşına göre taşımak zorunda olduğu yük çok fazlaydı.
Bu cümlede yer alan “yük” kavramı sorumluluk, sorun ya da fiziki olarak ağırlık anlamında kullanılmış olabilir. Burada yanlış
anlaşılmaya sebep olan durum semantik çok anlamlılıktır.
Yeni tanıştığım kişi bana hiç samimi gelmedi.
Benzer şekilde samimi sözcüğü yapmacık olmayan anlamında kullanılmış olabilir ya da senli benli olmak, resmi olmayan
sıcak bir tavır anlamında kullanılmış olabilir.
Çalışma arkadaşım bugün adeta ışıldıyordu.
Cildinin sağlıklı görünümü kastedilmiş olabileceği gibi neşesiyle etrafındaki insanları etkilediği de kastediliyor olabilir. Ya da
gün içinde gösterdiği performansla beğeni ve takdir topladığı kastedilmiş olabilir, anlam açık ve seçik olmadığından yanlış
anlaşılmaya müsaittir, bunun sebebi de semantik çok anlamlılıktır.
Sıklıkla piyano çalıyor.
Çalmak kelimesi burada müzik aletini kullanmak anlamında mı yoksa hırsızlık yapmak, yürütmek anlamında mı kullanılmış
belli olmadığından çok anlamlılığa örnektir.

b) Sentaktik (Söz Dizimi) Çok Anlamlılık
Sentaks (söz dizimi) ile ilgili, doğal dillerdeki cümle kurma ilke ve kurallarını ve bu dillerdeki cümlelerin esnekliğini incele-
yen dil bilimi dalıdır.
Sözcükler cümle içindeki görevlerine göre değişik sınıflara ayrılır. Bunlar; isim, fiil, sıfat, zamir gibi sözcük türleridir. Bir
cümlenin anlamını kavrayabilmek için bu cümlede geçen bütün sözcüklerin sınıflamadaki görevlerinin ne olduğunu tespit
etmek gerekir.
Örnek:
Kalemi sağlam yazarlarla samimi oldu.
“Kalemi sağlam” sözcüğü çok anlamlılığa yol açmıştır. Cümlede birinin kalemi sağlam olduğu için yani iyi yazı yazdığı için
yazarlarla samimiyet kurduğu ifade edilmiş olabileceği gibi birinin kalemi sağlam yani başarılı yazarlarla samimi olduğu da
ifade edilmiş olabilir.
Ciddiyetsiz işlerinde başarısız oluyor.
Burada ciddiyetsiz birinin işlerinde başarısız olduğu söylenmiş olabilir ki ciddiyetsiz sözcüğü bu durumda cümlede isim
olarak kullanılmış olur ya da birinin ciddiye almadığı işlerinde başarısız olduğu ifade ediliyor olabilir. Bu durumda da ciddi-
yetsiz sözcüğü sıfat olarak kullanılmış olur.

c) Pragmatik Çok Anlamlılık
Sözcüklerin tek başına anlamlarından ya da cümle içinde üstlendiği görevlerinden değil de kullanan ya da alıcı tarafından
farklı şekilde anlamlandırılmalarından kaynaklanan çok anlamlılıktır.
Bir sözcüğün pragmatik çok anlamlılığa neden olmasının sebebi kişisel ya da toplumsal kullanımındaki farklılık olabilir.
Örnek:
Ne kadar kusursuz bir sunu hazırlamışsın.
Bu cümledeki anlamın aslını yalnızca cümleyi kuran bilebilir. Cümleyi kuran sununun gerçekten de kusursuz olduğunu
söylüyor olabileceği gibi alaycı bir tavırla aslında çok yetersiz ve özensiz olduğunu da söylemek istiyor olabilir.
Beni sevmek zorunda değilsin ama bana saygı duymak zorundasın.
Saygı duymakla kastedilen nedir? Saygı kelimesine yüklenebilecek farklı anlamlar pragmatik çok anlamlılığa yol açar.
Cümleyi söyleyen, düşüncelerinin değerlendirilecek kadar ciddiye alınmasını talep ediyor olabilir, her söylediğinin eleştiril-
meden kabul edilmesini bekliyor olabilir ya da bireysel varlığının göz ardı edilmemesi gerektiğini belirtmek istiyor olabilir.

56 MEBİ KONU ÖZETLERİ MANTIK - AYT