Page 25 - Konu Özetleri AYT Sosyoloji

TÜRKİYE’DE SOSYOLOJİ

Prens Sabahattin (1879-1952)
Prens Sabahattin Sosyoloji alanında çalışma yapan ilk Türk ay-
dınlarından birisidir. “Ademi merkeziyetçilik” adını verdiği siyasi
düşünceyi savunmuştur. Siyasal düşüncesini bir kuramda temel-
lendirmek için ya da siyasal fikirlerini sistemleştirmeye yarayan bir
araç bulmak için Le Play’i (Lö Piley), onun sosyoloji okulunu ve
sosyolojik düşüncesini benimsemiştir. “Türkiye Nasıl Kurtarılabilir?”
adlı çalışması temel eserlerindendir. Ona göre toplumsal yapıyı
kemiren, Türk toplumunu uçuruma sürükleyen hastalığın neden-
lerinden ilki özel hayatta geleneğe dayanan ve bireyselliği öldüren
eğitim sistemi, ikincisi genel hayatta merkezciliğe dayanan yönetim
sistemidir. Prens Sabahattin, kişisel girişim ve ademi merkeziyetçi-
liğe (merkezî olmayan bir yönetim) dayanan bir üretim ve yönetim
biçimini, liberalizmi savunmuştur. O, bir araştırmacı olmaktan daha
çok reform programları öneren bir düşünür olarak öne çıkmıştır.

Niyazi Berkes (1908-1988)

Osmanlı Devleti Dönemi’nden başlayarak Türkiye’nin geçirdiği
toplumsal dönüşümler üstüne çalışmalar yapmıştır. Çalışma-
larının ana konusu Türkiye’nin çağdaşlaşma sorunudur. Niyazi
Berkes’e göre Türkiye’nin Batılılaşması; laiklik, çağdaşlaşma ve
milliyetçiliğin birleşimi ile gerçekleşebilecektir. Türkiye’nin laiklik
sürecinin kökeninin Osmanlı Devleti’nde başladığını savunmuştur.
II. Mahmut Dönemi’nde yapılan hukuki düzenlemelerin bu süreci
başlattığı; Şinasi, Namık Kemal, Ali Suavi gibi o dönemin Türk ay-
dınlarının da düşünsel arka planı oluşturduğu görüşündedir. Laik-
liğin “sekülerizm” kavramıyla ifade edilmesi gerektiğini, bunun da
sadece üst yapıyla değil bütün bir toplumsal yapıyla ilgili olduğunu
savunur. Türkiye Cumhuriyeti‘nin ekonomik ve siyasi yanlarının
anlaşılabilmesi için tarihî kopukluk sorununun giderilmesi gerek-
tiği görüşündedir. Türkiye’de Çağdaşlaşma adlı kitabında tarihsel
olayların cumhuriyet rejimini hazırladığını iddia eder.

SOSYOLOJİ - AYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 25