Page 28 - Konu Özetleri AYT Sosyoloji

SOSYALLEŞME VE SOSYALLEŞMEYİ ETKİLEYEN UNSURLAR

KURAMSAL PERSPEKTİF
Sosyalleşme sürecindeki tüm öğrenmelerin, bireylerin kişilik oluşturma ve geliştirme biçimleri üzerinde doğrudan etkisi
vardır. Kişiliğin oluşumu ile sosyalleşme arasında doğrudan bir ilişki olduğu için bu kuramlara “sosyalleşme kuramları”
denir. Birçok sosyalleşme kuramı olmakla beraber, öne çıkanlar Emile Durkheim, Karl Marx, Charles Horton Cooley (Çarls
Hortın Kuli), George Herbert Mead ve Sigmund Freud (Zigmund Froyd) tarafından formüle edilmiştir. Durkheim, bireylerin
kişiliklerinin oluşumunda zihinsel süreçlerin değil toplumsal kabullerin belirleyici olduğunu ortaya koymuştur. Marx, kişiliğin
insanın doğasına uygun olarak değil bireyin dışındaki güçlerin belirlemesiyle gerçekleştiğini, bu yüzden de insanın kendi
doğasına yabancılaştığını vurgulamıştır. Mead ve Cooley, sosyalleşmenin toplumsal yönüne dikkat çekmiş ve sosyalleş-
me yoluyla bireyin kendisini başkasının yerine koymayı, dünyaya ve kendisine onların bakış açısından bakmayı öğrendi-
ğini öne sürmüşlerdir. Freud ise insanların biyolojik yönünün kişiliğin oluşumunda daha etkili olduğunu ve bireylerin daima
toplumla çatışma hâlinde olduğunu iddia etmiştir.

SOSYALLEŞMENİN UNSURLARI
Toplumlar istenilen düzen çerçevesinde varlıklarını devam ettirmek için resmî ya da resmî olmayan kurallara, davranış ka-
lıplarına ve yaptırımlara ihtiyaç duyar. Bu kural ve yaptırımlar toplumdan topluma ya da aynı toplumda zamandan zamana
değişiklik gösterebilir. Ayrıca tüm toplumlarda benzer kurallar ve yaptırımlara da rastlanır. Bireyler tarafından öğrenilmesi
ve benimsenmesi istenen kurallar ve davranış kalıpları toplumsal kurumlar aracılığıyla bireylere aktarılır. Sosyalleşme
sürecine etki eden unsurlar şunlardır:

Aile
Aile, insan yaşamında sosyalleşmenin yaşandığı ilk ve en önemli kurumdur. Bir bebeğin hayati ihtiyaçlarının karşılanması
başka bireylerle ilk etkileşimler ailede gerçekleşir. Aynı şekilde anaokuluna başlayana kadar bir çocuğun davranış ve be-
ceri kazanma sürecinde öğrendiği birçok şey, ailede gerçekleşir. Toplum açısından aile, tüm toplumsal kural ve değerler
sisteminin yeni nesillere aktarımını sağlayan en önemli kurum olduğundan oldukça işlevseldir. Ailede kazanılan değerler,
öğrenilen davranış kalıpları ve beceriler çocukların diğer bireylerle kurduğu ilişkinin şeklini belirler.

Arkadaş Grupları
Arkadaş grupları; benzer ilgi alanlarını paylaşan, çoğunlukla aynı yaş grubunda yer alan bireylerden oluşur. Çocuk, arka-
daşlarıyla olan ilişkilerinde onlardan birçok şey öğrenir. Bu gruplar çocuğun ya da gencin sosyalleşmesini, grupta güven
ve statü elde etmesini, kabul görmesini sağlar. Çocuklar akranlarıyla oyun sırasında paylaşma, iş birliği, kurallara uyum,
hatta rekabet gibi konularda ilk deneyimlerini kazanırlar.

Okul Hayatı
Okul bilgi ve becerilerin daha kapsamlı bir biçimde kazandırıldığı ve ilk resmî kurallarla karşılaşılan kurumdur. Bireylerin
okul aracılığıyla hem bilgi beceri kazanması hem de toplumun değerler sistemini ve kurallarını benimsemesi beklenir. Okul
sayesinde çocuklar ve gençler, yetişkinlerin dünyasına hazır hâle gelirler.

Kitle İletişim Araçları
Kitle iletişimi, bireylerin sosyalleşme süreçlerini önemli ölçüde belirler. Kitle iletişim araçları yoluyla bireylere hem yerel
hem evrensel değer, inanç, ideolojiler yanında normal ve anormalin tanımları da aktarılır. Kitle iletişim araçları ile sosyal-
leşme süreci teknolojik boyuta ulaşmıştır. Çocuk ve yaşlıların genellikle televizyon karşısında, genç ve genç yetişkinlerin
ise genellikle genel ağda vakit geçirme istatistikleri sosyalleşme sürecinin her aşamasında kitle iletişim araçlarının etkisini
gözler önüne sermektedir.

28 MEBİ KONU ÖZETLERİ SOSYOLOJİ - AYT