Page 26 - Konu Özetleri AYT Sosyoloji

TÜRKİYE’DE SOSYOLOJİ

Mübeccel Belik Kıray (1923-2007)

Türkiye’de sosyolojinin üniversitelerde kurumsallaşmasında önemli rol oynayan Kıray, toplumsal değişmeyi ele
alma tarzı ile bir ekol oluşturmuştur. “Ereğli-Ağır Sanayiden Önce Bir Sahil Kasabası” adlı çalışması en iyi bilinen
çalışmalarından biridir. Bu çalışmada Kıray’ın belirlediği özgün kavramlardan biri “tampon kurum”dur. Ona göre
tampon kurumlar ve ilişkiler göreli olarak daha hızlı ve daha kapsamlı değişme hâllerinde oluşur ve toplumsal bü-
tünleşmeyi olanaklı kılar. Tampon kurumlar toplumsal değişmenin olumsuz etkilerini azaltır ve toplumsal çözülme-
nin önüne geçer. Kıray, Ereğli’de yaptığı araştırmalar sırasında fark ettiği tampon kurumları, toplumsal gerçeğin bir
parçası olarak gözlemlemiştir. Örneğin köylü ve tüccar ilişkilerinin yüz yüze olması, borç vererek kredi açma, çeşitli
işlerde yardımcı olma gibi toplumsal ilişkiler, hızlı toplumsal değişimin olumsuz etkilerini azaltma işlevi görmüştür.
Bu araştırmada tampon kurumlara başka bir örnek de ailedir. Kıray’a göre bir yandan aile içinde kadının önem arz
etmesi diğer yandan da geniş ailenin varlığı toplumsal değişimin olumsuz etkilerini azaltıcı işlevler görmüştür. Mü-
beccel Belik Kıray, Türk sosyolojisinde sosyolojik kuramlar geliştirmenin ve alan araştırması yapmanın zor olduğu
görüşünü yıkan önemli ve öncü bir sosyologdur. Kıray, kuramsal donanımının yanı sıra olguları kavramsallaştırma,
kuram ile veriyi birleştirme, bulguları tartışmaya açma ve toplumun yapı ve süreçlerini dikkate alarak yorumlama
gibi çok önemli yöntemsel ilkeleri hayata geçiren ilk Türk sosyoloğu olmuştur.

26 MEBİ KONU ÖZETLERİ SOSYOLOJİ - AYT