Page 75 - Konu Özetleri AYT Sosyoloji

AİLENİN İŞLEVLERİ VE AİLE TÜRLERİ

Türk Aile Yapısının Özellikleri
Batı toplumlarında çekirdek aileye geçişte ortaya çıkan problemlerin Türk toplumunda çoğunlukla yaşanmadığı söylene-
bilir. Türkiye’de farklı bir aile şekli ve yapısı hâkimdir. Bağlantılı çekirdek aile olarak adlandırılan bu aile yapısında “aynı
çatı altında bir arada yaşayan eşler ve çocuklar” bulunur. Bu aile yapısı, çekirdek aile yapısıdır. Ancak Türkiye’de gitgide
artan bu aile biçimi, hâlâ yoğun denebilecek bir aile ve akrabalar ilişkisi içindedir. Türkiye’de ayrıca hem “geçiş dönemi
geniş aile” yapısı önemini korumakta hem de belirli şekiller altında “geniş aile” de gözlenmektedir.
Türkiye’de kırdan kente göçün doğurduğu yığınlaşma, kent çevresini hızla kuşatan gecekondulaşmayı doğurmuş; bu da
gecekondu ailesi olarak da anılan yeni bir aile biçimini, karma aile yapısını yaratmıştır. Gecekondu ailelerinde çok genç
nüfus yapısı görülür ve eğitim düzeyi düşüktür. Akrabalık, hemşerilik ve komşuluk ilişkileri güçlüdür. İş gücüne katılım
genellikle fabrika ve imalathane işçiliği, küçük girişimcilik ve hizmet sektöründe yoğunlaşmıştır. Kadının çalışma hayatına
katılımı giderek artmaktadır.

AİLE TÜRLERİ
Büyüklük ölçütüne göre aileler; geniş aile, geçici geniş aile, çekirdek aile ve tek ebeveynli aile olarak sınıflandırılır.
a. Geniş Aile: Çok sayıda çekirdek ailenin aynı çatı altında oturmasıyla oluşan aile tipidir. Geniş aile, büyük, geleneksel,
eski veya köy ailesi olarak da adlandırılır. Bu ailede akrabalık bağları kuvvetlidir. Geleneklere ve göreneklere bağlılık ku-
raldır. Genellikle geçimini topraktan sağlayan tarım toplumlarında ve gelişmemiş yerlerde görülen bir aile biçimidir.
b. Geçici Geniş Aile: Bu tip aileler, aynı ev içinde olmayıp birbirine yakın mekânlarda, birbirine oldukça bağlı şekilde ya-
şarlar. Geçiş dönemi geniş ailesi, sanayileşmenin başlangıç safhasındaki ailedir. Aile üyelerinin birbirlerinden kopmaları
henüz tam değildir.
c. Çekirdek Aile (Küçük Aile): Karı ve koca ile evli olmayan çocuklardan meydana gelen en küçük toplumsal birimdir.
Bu tür ailede, üye sayısı sınırlı ve azdır. Başlangıçta sadece evli çiftlerden oluşan, sonra çocuk sayısı arttıkça nüfus bakı-
mından gelişen, çocukların yetişip iş sahibi olmalarıyla ve evden ayrılmalarıyla başlangıç noktasına dönen ailenin gelişimi
sınırlı olmaktadır.
ç. Tek Ebeveynli Aile: Günümüzde sayısı hızla artan aile tipi tek ebeveynli aile tipidir. Boşanma sonrasında ailenin tek
ebeveynli duruma dönüşmesi ve çocuğun ebeveynlerinden biriyle beraber yaşaması bu aile tipinin temel özelliğidir.

KADININ AİLE VE TOPLUM İÇİNDEKİ KONUMU
Türk toplumunda kadının saygın bir yeri vardır. Orta Asya’da kurulan ilk Türk devletlerinde kadınların ve erkeklerin eşit
haklara sahip olduğu tarihçiler tarafından belirtilmektedir. Toplumda tek eşlilik prensibine bağlı kalınır, ev eşlerin ortak
malı sayılırdı. Tarihçiler, Osmanlı toplumunda yaygın olan evlilik türünün poligami (çok eşlilik) değil, monogami olduğunu
belirtmektedirler. Osmanlı’da kadınlar Millî Mücadele yıllarında silah ve cephane taşıyarak savaşa katılmıştır. Bu davranışı
ile Türk kadını, toplumdaki yerinin önemini bir defa daha göstermiştir.

ATATÜRKÇÜ DÜŞÜNCEDE KADININ YERİ
Türk toplumunda ailenin, ailenin içinde de kadının yeri ve önemi büyüktür. Türkiye’de aile çağdaş hukuk anlayışına uygun
olarak Türk Medeni Kanunu esaslarına göre kurulmuştur. Kadın ve erkek eşit haklara sahiptir. Medeni Kanun ile resmî
nikâh zorunlu hâle getirilmiştir, tek eşle evlilik zorunluluğu getirilerek Türk ailesi modern bir yapıya kavuşturulmuştur.
Mirasta kız ve erkek çocukların eşit pay almaları sağlanmıştır; boşanma hakkı düzenlenmiş ve kadınlara da bu konuda
haklar tanınmıştır. Kadınlara istedikleri işte çalışabilme hakkı tanınmış, ayrıca toplumsal hayatın çağdaş kurallara göre
düzenlenmesi sağlanmıştır.

SOSYOLOJİ - AYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 75