Page 72 - Konu Özetleri AYT Sosyoloji

AİLE KURUMU VE EVLİLİK

EVLİLİK TÜRLERİ
a. Eş Seçimine Göre Evlilikler
Eş seçimine göre endogami ve egzogami olmak üzere iki tür evlilik söz konusudur. Endogami evlenen bireylerin eşlerini
kendi akrabaları içinden seçmesidir. Akraba ve tanıdık olmayan topluluklardan bir bireyle evlenemez. Egzogami ise birey-
lerin akraba çevresinin dışından bireylerle evlenmesidir.
b. Eş Sayısına Göre Evlilikler
Eş sayısına göre monogami ve poligami şeklinde iki evlilik tipi vardır. Monogami, bir kadınla bir erkeğin evliliğidir, tek
eşlilik olarak da bilinir. Poligami ise bir erkeğin ya da kadının çok eşliliğidir. Poligami, polijini ve poliandri olmak üzere iki
alt gruba ayrılır. Polijini, bir erkeğin birden fazla kadınla evliliğidir. Buna karşılık poliandri ise bir kadının birden fazla erkek
ile evliliğine izin veren sistemdir. Yasa dışı olsa da hâlâ Anadolu’da polijini örneklerine rastlamak mümkündür. Bir kadının
birden fazla erkekle evliliğini ifade eden poliandri ise daha nadir görülen bir evlilik modelidir. Özellikle kadınların erkekler-
den az olduğu Hindistan’daki Todalar, Nepal’deki Nymialar (Nimya) vb. topluluklarda bu evlilik türü gözlenmektedir.
c. Eşlerin Kaldığı Çevreye Göre Evlilikler
Eşin kaldığı çevreye göre evlilik tipleri temelde dört başlık altında incelenmektedir. Bunlar baba yanı yerleşme (patrilokal),
ana yanı yerleşme (matrilokal), ayrı yerleşme (neolokal) ve iki taraflı yerleşmedir (bilokal). Baba yanı yerleşme, kadının
ana baba evini bırakarak erkeğin ana baba ailesine katılmasıdır. Ana yanı yerleşme, erkeğin ana baba evini bırakarak
kadının ailesinin yanına (aynı haneye veya yanı başındaki bir haneye) yerleşmesidir. Ayrı yerleşme, evli çiftin ana baba
ailelerinden ayrı, onlardan bağımsız hatta uzak bir yere yerleşmesidir. İki taraflı yerleşme ise yeni evli çiftin ikamet edeceği
yeri belirleyici bir göreneğin bulunmadığı toplumlarda gözlemlenir.
ç. Otorite İlişkilerine Göre Evlilikler
Kadın ve erkek ya da eşler arasındaki otorite kalıbını belirleyen temel faktörler toplumsal cinsiyet rolleri ve eşlerin kişilik
özellikleridir. Geleneksel toplumların çoğunda erkek otoritesinin üstünlüğü görülür, buna patriyarki (ataerkillik) denir.
Matriyarki (anaerkillik) adı verilen kadının otoritesinin üstünlüğü durumuna daha az rastlanır.

BOŞANMANIN NEDENLERİ VE SONUÇLARI
Evlilik akdinin hukuken sona ermesine boşanma denir. Ancak boşanma sadece hukuksal değil duygusal ve toplumsal
yönleri de olan bir süreçtir. Boşanma; sözlü veya fiziksel şiddet, kötü alışkanlıklar, ekonomik sorunlar, akrabaların aile
hayatına karışması, sadakatsizlik, fikir uyuşmazlığı, kültürel farklılıklar, toplumsal statü değişimi gibi nedenlerle ortaya
çıkmaktadır.

Medeni Kanun’da boşanma; zina, cana kast, pek kötü veya onur kırıcı davranış, suç işleme ve haysiyetsiz hayat sürme,
terk, akıl hastalığı koşullarına bağlanmıştır. Buna rağmen aile kurumu toplumun çekirdeği ve en önemli kurumu olarak
kabul edildiği için toplumlar boşanmayı zorlaştıracak birçok kültürel ve hukuki önlem almıştır.

72 MEBİ KONU ÖZETLERİ SOSYOLOJİ - AYT