Page 120 - Konu Özetleri AYT Türk Dili ve Edebiyatı

ROMAN TÜRÜ VE YAPI UNSURLARI

ROMANIN YAPI UNSURLARI

OLAY ÖRGÜSÜ KİŞİLER MEKÂN ZAMAN ANLATICI ve
BAKIŞ AÇISI

OLAY ÖRGÜSÜ
• Olayların, yazar tarafından kurgulanarak sunulmasıdır.
• Romanlar, temel bir olay etrafında gelişen ve iç içe geçmiş çok sayıda olaydan oluşur.
• Romanda anlatılan olaylar hayattan alınabileceği gibi tarihten, anılardan, okunan kitaplardan da alınabilir
KİŞİLER

• Romanlarda olayları gerçekleştiren şahıslardır. Kişiler arasında başkarakter ve yardımcı karakterler bulunur.
Şahıslar ayrıntılı olarak tanıtılır. Roman kişileri “tip” ve “karakter” olarak karşımıza çıkar:
Tip: Belli bir sınıfı ya da belli bir insan eğilimini temsil eder, evrenseldir, genel özelliklere sahiptir. Tipler “uyum-
lu, duygusal, çalışkan, sosyal tip” gibi bireysel olmaktan ziyade; başkalarında da bulunan ortak özellikleri en
belirgin şekilde temsil eden şahıs veya şahıs grubudur.
Karakter: Romanda olumlu, olumsuz yönleri ile verilen, belirli bir tip özelliği göstermeyen kişilerdir. Karakter
kendine özgüdür, genel değildir. Kendine özgü özellikleriyle insanın iç çatışmaları ve çıkmazlarını verme göre-
vini yüklenmiş roman şahıslarıdır.
ÇEVRE (MEKÂN-YER):
• Romanlardaki kişilerin yaşadığı, olayların geçtiği yerdir.
• Çevre, okuyucuya betimleme yoluyla anlatılır.
• Romanda olayların geçtiği ve kişilerin yaşadığı yerler ayrıntılı şekilde verilir.
ZAMAN:
• Romanlarda zaman kavramı belirgindir. Olaylar belirli bir zaman diliminde yaşanır.

• Klasik romanda zaman “geçmiş, şimdiki ve gelecek zaman” olmak üzere üç dilimde verilir.
• Çağdaş romanda ise zamanlar arası geçiş yapılır ve iç içe değişik zaman dilimlerinden söz edilebilir. Birkaç
zaman bir arada kullanılabilir.
• Bilinç akışı tekniğiyle zamanda geriye dönüşler veya ileriye gidişler olabilir.

ANLATICI ve BAKIŞ AÇISI:
• Romanda mutlaka bir anlatıcı vardır. Anlatıcı; anlatmaya bağlı metinlerde, sesini farklı tonlarda duyduğumuz,
gizli veya aşikâr kimliğine tanık olduğumuzdur. Okuyucu ile yazar arasında bağlantı sağlar. Özetle anlatıcının
tutumu yazarın olaylara ve kişilere yaklaşımıdır. Kullanılan bakış açısına bağlı olarak da anlatıcının yaklaşımı
olayları yönlendirir.
• Romanda kullanılan anlatım tutumları, ( mizahi, olumlu, tenkit edici vb.) romanın dil ve üslubuna yansır. Ya-
zarın öznel veya nesnel anlatımı, olaylara verdiği tepki, yine olaylara müdahalesi de romanın verdiği mesajı
etkiler.

NOT

Romanların çoğunun fikirsel bir yönü de vardır. Olayların, durumların ve davranışların nedenleri araştırılır; kişilerin
psikolojik tahlilleri yapılır ve olayların sonuçları üzerinde durulursa romanın ana düşüncesi ve yardımcı düşünceleri
belirlenebilir.

120 MEBİ KONU ÖZETLERİ TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI - AYT