Page 127 - Konu Özetleri TYT Biyoloji

BİYOLOJİ

KONU MENDEL İLKELERİ VE ÇAPRAZLAMALAR
ÖZETİ
TYT TYT TYT TYT TYT TYT TYT TYT TYT TYT TYT TYT

MENDEL’İN ÇALIŞMALARI
Avusturyalı bilim insanı Gregor Mendel, bezelyeler üzerinde yaptığı denemelerden elde ettiği bilgilere dayanarak bugünkü
modern genetiğin temellerini kurmuş ve bu sebeple “Genetiğin Babası” ünvanını almıştır.
Canlıların çeşitliliği konusundaki merakı, Mendel’i kalıtım ile ilgili çalışmalar yapmaya yönlendirmiştir.
1856 yılında yaptığı genetik ile ilgili araştırmalarda bezelye bitkisini kullanmasında bezelye bitkisinin sahip olduğu bazı
özellikler etkili olmuştur.
Bezelye bitkisi:
• Hızlı üreyen bir bitkidir.
• Dişi ve erkek organları aynı çiçek üzerinde bulunduğundan kendi kendini dölleyebilir.
• Her nesilde çok sayıda yavru verir.
• Yapay döllenmeye uygundur.
• Gözle görülebilen ve bireyden bireye farklılık gösteren çeşitli özelliklere sahiptir.
Mendel, yaptığı çalışmalarda bezelyelerin yedi adet gözlemlenebilen karakterini seçmiştir.
Bu yedi karakter çıplak gözle rahatlıkla izlenebilen niteliklerdir. Bu karakterlerden her biri, birbirinden farklı olan iki özellik
ile temsil edilmektedir.
Karakter
Tohum Tohum Çiçek Tohum Zarfı Tohum Zarfı Çiçek Gövde
Rengi Şekli Rengi Rengi Biçimi Konumu Uzunluğu
Özellik

Baskın
özellik
Sarı Yuvarlak Mor Yeşil Şişkin Ortada Uzun

Çekinik
özellik
Yeşil Buruşuk Beyaz Sarı Boğumlu Uçta Cüce

Bezelye çiçeklerinde hem erkek hem de dişi organ bulunduğu için bezelye çiçekleri kendi kendini dölleyebilir ve bu sayede
arı döller oluşabilir.
Mendel, çiçeklerin kendi kendini döllemesini önleyerek beyaz bir bezelyeden aldığı polenleri mor bir bezelyenin dişi orga-
nına taşıyarak çapraz döllenme ile melez bireyler elde etmiştir.
Mendel, homozigot mor ve beyaz çiçekli bitkileri çaprazlayarak elde ettiği melez tohumları ekmiş ve oluşan yavru bezelye-
lerin mor çiçek renkli olarak geliştiğini gözlemlemiştir.
Bu çalışmada Mendel, bezelyelerdeki her bir karakterin birbirine zıt iki özelliğini seçerek bunları kendi aralarında çaprazla-
mış ve her seferinde aynı sonuçlara ulaşmıştır.

MONOHİBRİT ÇAPRAZLAMA
Bir karakter bakımından heterozigot iki bireyin çaprazlanmasına monohibrit çaprazlama denir.
Mor (AA) ve beyaz (aa) çiçekli bezelyelerin alelleri homozigot durumdadır. Genotipi, herhangi bir özellik bakımından ho-
mozigot durumda olan bireylere arı döl denir.
Mendel, arı dölleri (Parental = P) çaprazlayarak F kuşağındaki (Filial=Kuşak=Nesil) tüm bezelyelerin mor çiçekli olduğunu
1
görmüştür.
Mor çiçek renk faktörünün bezelyede mevcut olduğu sürece beyaz çiçek renk faktörününün gizlendiği sonucuna varmıştır.
Mendel birinci nesilde açığa çıkan özelliği baskın, gizlenen özelliği ise çekinik olarak tanımlamıştır. Bu duruma baskınlık
ilkesi adını vermiştir.
127
BİYOLOJİ - TYT MEBİ KONU ÖZETLERİ
BİYOLOJİ - TYT 127