Page 36 - Konu Özetleri TYT Coğrafya

COĞRAFYA

KONU BASINÇ VE RÜZGÂRLAR
ÖZETİ
TYT TYT TYT TYT TYT TYT TYT TYT TYT TYT TYT TYT

BASINÇ VE RÜZGÂRLAR

Yer çekiminin etkisiyle atmosferi oluşturan gazların yeryüzüne uyguladığı kuvvete atmosfer basıncı denir. Hava basıncının
birimi milibardır. Atmosfer basıncı barometre ile ölçülür.
Standart atmosfer basıncının değeri, deniz seviyesinde (0 m) 45° enleminde ve 15°C sıcaklıkta 1013 mb’dır. Bu değere
normal basınç denir. Basıncın çevresine göre yüksek olduğu alana yüksek basınç alanı, düşük olduğu alana alçak basınç
alanı denir.
BASINCI ETKİLEYEN FAKTÖRLER
Yükselti: Basınç değerleri yükseltinin artmasına bağlı olarak azalır. Bunun temel nedeni, yükseklerde gazların
yoğunluğunun azalmasıdır.
Sıcaklık: Sıcaklık arttıkça ısınan hava kütlece genleşir, yükselir ve basıncın düşmesine neden olur. Sıcaklık azaldıkça
soğuyan hava ağırlaşır, aşağıya doğru hareket eder ve basıncın artmasına neden olur. Ekvator’da yıl boyunca sıcaklık
yüksek olduğu için sürekli alçak basınç koşulları, kutuplarda yıl boyunca sıcaklık düşük olduğu için sürekli yüksek basınç
koşulları etkilidir.

Yer Çekimi: Dünya’nın geoit şeklinden dolayı kutuplarda yer çekimi daha fazladır. Dolayısıyla Ekvator’dan kutuplara ve
yüksek yerlerden alçak yerlere gidildikçe yer çekimi artacağı için basınç da artar.
Yoğunluk: Atmosferde bulunan gazların yoğunluğunun fazla olduğu alanlarda basınç değeri daha yüksektir.

Dinamik Etkenler: Dünya’nın günlük hareketine bağlı olarak 30° enlemlerinde dinamik yüksek basınç (DYB), 60°
enlemlerinde dinamik alçak basınç (DAB) kuşakları oluşur.

BASINÇ MERKEZLERİNİN ÖZELLİKLERİ
Basınç Türü Alçak Basınç (Siklon) Yüksek Basınç (Antisiklon)
Yatay Hava Hareketi Çevreden merkeze Merkezden çevreye
Dikey Hava Hareketi Yükselici Alçalıcı
Gökyüzünün Durumu Kapalı (bulutlu) Açık (Güneşli)
Yağış İhtimali Yüksek Düşük
Sapma Yönü Kuzey Yarım Küre'de sağa, Güney Yarım Kuzey Yarım Küre'de sağa, Gü-
Küre'de sola ney Yarım Küre'de sola

RÜZGÂRLAR
Basınç farkına bağlı olarak oluşan yatay hava hareketine rüzgâr denir. Rüzgârlar, yüksek basınç alanlarından alçak basınç
alanlarına doğru hareket eder. Rüzgârın yönü ve hızı anemometre ile ölçülür.

Rüzgârın Hızını Etkileyen Faktörler

Basınç Merkezleri
Basınç Farkı Dünya’nın Eksen Hareketi Sürtünme
Arasındaki Mesafe
Basınç Farkı: Yüksek basınç ile alçak basınç arasındaki fark (gradyan) arttıkça rüzgârın hızı artar.
Dünya’nın Eksen Hareketi: Dünya’nın günlük hareketi nedeniyle sapmaya uğrayan rüzgârların katettiği mesafe uzadığı
için hızları azalır.
Basınç Merkezleri Arasındaki Mesafe: Yüksek basınç ile alçak basınç arasındaki mesafe arttıkça rüzgârın hızı azalır.
Sürtünme: Yeryüzünde dağlar, orman örtüleri, binalar, engebeli araziler alttan sürtünmelerle rüzgârların hızını azaltır.
Denizlerde, çöllerde ve düz alanlarda rüzgârlar daha hızlı eser.

36 MEBİ KONU ÖZETLERİ COĞRAFYA - TYT