Page 105 - Konu Özetleri TYT Fizik

ELEKTRİK AKIMI VE DİRENÇ

- - - + + - - - + +
- -
- +
- -
- +
+ +
+ + + +
+
+ + + + +
+ +

Gazlar yalıtkandır elektrik akımını iletmezler. Ancak enerji verilip plazma haline getirilirse iletkenlik özelliği kazanırlar.
Pozitif yüklenmiş bir elektroskop kuru hava ortamında uzun süre bekletilse dahi elektroskopun yaprakları kapanmaz,
Bunun nedeni, çevredeki havada yeterli miktarda serbest yük taşıyıcısı olmamasıdır. Havada serbest yük taşıyıcıları
bulunmadığından, elektroskop yaprakları arasında yük akımı gerçekleşmez ve yapraklar kapanmaz.
Ancak, elektroskopun etrafındaki havayı ısıtarak plazma haline getirirsek durum değişebilir. Örneğin, bir mum kullana-
rak havayı ısıtıp plazma haline getirebiliriz. Plazma, yüksek sıcaklıklarda gazların iyonlaşması sonucu oluşan yüksek
iletkenlik özelliğine sahip bir haldir. Havayı plazma haline getirdiğimizde, havadaki gaz molekülleri iyonlaşır ve serbest
yük taşıyıcıları oluşur. Bu plazma hali, çevredeki havayı iletken hale getirir. Elektroskopun yapraklarındaki yük, artık
çevredeki havanın iletken olması sebebiyle aktarılır. Sonuç olarak, elektroskopun yaprakları kapanır.

Potansiyel Farkı
İki nokta arasındaki elektriksel potansiyel farkı, bu iki nokta arasındaki birim yükün taşınması için gereken enerjiyi tanım-
lar. Yani, bu fark, birim yükün bir noktadan diğerine taşınması sırasında potansiyel enerjideki değişimi ifade eder. Elektrik
devresinde elektronun devrede dolaşması için gerekli enerjiye potansiyel fark denir, "ΔV" ile gösterilir, birimi volttur. Bu
olayı daha iyi anlamak için aşağıdaki benzetimi inceleyelim.

X tankı Y tankı X ve Y tankları, aralarında bir vana ile birbirine bağlanmış durumda vana
kapalı halde iken, X tankındaki su seviyesi daha yüksek bir konumdadır. Bu
durumda, X tankındaki suyun potansiyel enerjisi daha yüksektir.
su
su Vana açıldığında, potansiyel enerji nedeniyle su X tankından Y tankına
doğru akar. Su, yüksek potansiyelden düşük potansiyele doğru hareket
eder ve bu da X tankındaki su seviyesinin azalmasına ve Y tankındaki su
seviyesinin artmasına neden olur. Her iki tankında potansiyel enerjileri eşit
olana kadar su akışı devam eder. Bir motor vasıtasıyla Y tankındaki su
tekrar X tankına gönderilirse, X tankından Y tankına su akışı tekrar başlar.
su su Motor X tankındaki suya tekrar potansiyel enerji kazandırmış olur. Elektrik
devrelerindeki pillerin yada güç kaynaklarının görevi bu örnekteki su moto-
motor runa benzetilebilir.

KRİTİK BİLGİ

5V I 2V
A B

ΔV = 3V
I

Elektrik akımı daima yüksek potansiyelden düşük potansiyele doğrudur.

FİZİK - TYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 105