Page 107 - Konu Özetleri TYT Fizik

ELEKTRİK AKIMI VE DİRENÇ

Bir Katı İletkenin Direnci Nelere Bağlıdır?

Bir maddenin direnci, maddenin atomik yapısına, boyutlarına (ebatları-
na) ve sıcaklığına bağlıdır. Maddelerin direnci, iletkenin boyu ile doğru
A
orantılı ve kesiti ile ters orantılıdır. Yani, bir iletkenin uzunluğu arttıkça
direnci de artar, kesiti (çapı) arttıkça direnci azalır. Bu ilişki aşağıdaki
bağıntı ile ifade edilir.
L

L Burada
R = ρ⋅
A R, direnç
ρ , maddenin öz direnci
L, iletkenin uzunluğu
A, iletkenin kesiti (çapı) olarak tanımlanır.
Bu bağıntıya göre, bir maddenin direnci, uzunluğuna (L) ve kesitine (A) bağlıdır ve maddenin öz direncine ρ (ro) bağlıdır.

Öz direnci küçük olan maddeler iyi iletkenler olarak kabul edilir çünkü serbest elektronlar bu maddelerde daha serbest-
çe hareket edebilirler. Bu tür maddeler genellikle metalik maddelerdir çünkü metalik yapıdaki atomlar arasında serbest
elektronlar bulunur ve bu serbest elektronlar elektrik akımını kolayca
taşıyabilirler. Madde Öz direnç (Ω • m)
Öz direnci büyük olan maddeler ise kötü iletkenler veya yalıtkanlar Gümüş 1,59 • 10 -8
olarak kabul edilir çünkü elektrik akımını iletmekte zorlanırlar. Bu tür Bakır 1,7 • 10 -8
maddelerde serbest elektronlar bulunmaz veya bulunan serbest elekt-
ronlar hareket etmekte sınırlıdır. Seramikler, camlar ve plastikler gibi Alüminyum 2,82 • 10 -8
malzemeler genellikle bu kategoriye girer. Öz direnci çok büyük olan Bazı Maddelerin 20 °C’deki Öz Direnç Değerleri
maddeler ise tam bir yalıtkan olarak kabul edilirler çünkü elektrik akı-
mını neredeyse hiç iletemezler.

Direnç Uzunluk İlişkisi

Metal atomu
Metal bir telin uzunluğu arttırı-
Serbest elektron
lırsa, serbest elektronlar telin
içinden geçerken daha fazla
2L atomla çarpışma yaşarlar. Bu,
elektronların serbestçe hare-
Uzunluk arttıkça ket edebilmesini engelleyen
Direnç artar.
bir faktördür ve dirençle so-
nuçlanır.
L

Direnç Kesit Alan İlişkisi

A
İletkenin kesit alanı arttıkça
Kesit alan artıkça direnç azalır, çünkü daha ge-
Direnç azalır.
niş bir kesitte elektronlar daha
serbestçe hareket edebilirler
ve bu da daha az dirence yol
2A açar.

FİZİK - TYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 107