Page 117 - Sosyal Bilimler Liseleri Oku-Yorum Yazı-Yorum Projesi Öğrenci Seçkisi

FELATUN EFENDİ İLE RAKIM BEY

Romanı okurken olayların akışını etkileyen ve dikkatimi en çok çeken karakterlerde bahsetmek is-
tiyorum. Öncelikle Felâtun Bey ile başlayayım. Romanda tip olarak ‘züppe’ diye adlandırılan bir tiptir. Adı-
nı ünlü filozof Platon’dan almasının verdiği bir havailik söz konusudur. Alafrangalığa önem vermektedir
özellikle giyimi kuşamı konusunda oldukça hassastır. Babası Mustafa Merakî Efendi’nin kendisine bıraktığı
büyük mirası ve alafrangalığı gönül rahatlığı ile tüketmiştir. Rakım Efendi ise yoksul bir ailede doğmuştur
ve dönemin getirdiği hayat pahalılığı ve zorlu şartlar ile mücadele edebilmek adına çeşitli işlerde çalışa-
rak geçimini sağlamaya çalışmıştır. Mütevazı bir kişiliğe sahiptir. Ancak şunu da belirtmek isterim ki ro-
manı okuyan çoğu kişinin aksine ben, Rakım Efendiyi o kadar da masum ve saf birisi olarak görmüyorum.
Bundan bahsederken yazarın taraflı tutumundan örnek vermek isterim. Ahmet Mithat Efendi romanda
taraf tutmuştur, Rakım Efendiyi desteklemiştir, şöyle ki Felâtun Bey’in yaptığı en ufak bir hata bile gözler
önündeyken Rakım Efendi’nin yaptığı faaliyetler ve toplumca hoş görülmeyecek ilişkileri yazar tarafından
adeta halının altına süpürülmüştür. Rakım Efendi, Dadı Kalfa olarak adlandırılan ve kendisinin yetişmesinde
büyük payı olan Arap yardımcısının elinde büyümüştür. Onun haricinde ilerleyen zamanlarda kendisine
cariye olarak Canan isimli Çerkez güzelini almıştır. Canan ile sonradan yakınlaşıp evlenmişlerdir Geçimi-
ni sağlamasına yardımcı olan şahıslar ise fertleri İngiliz olan Ziklas ailesidir. Rakım Efendi Bay ve Bayan
Ziklas’ın Jean ve Margaret isimli iki kızına para karşılığında Türkçe dersi vermektedir. Son olarak Canan’ın
piyano öğretmeni ve aynı zamanda Rakım Efendi ile arasında bir ilişki olan Josephino da olayların akışını
etkilemiştir.

‘Sanat toplum içindir.’ Bu mottoyu benimseyen Ahmet Mithat Efendi’nin dili de oldukça sadedir ve
ağdalı kelimelerin etkisinden uzaktır. Romanda kimi zaman yazarın araya girerek sohbet havasıyla konuş-
ması ise meddahlık geleneğinden esintiler sunmuştur biz okuyuculara.

Eserde yer alan örtük iletiler ise şunlardır: Tanzimat Döneminin getirdiği batılılaşma kavramı, bera-
berinde yabancı dilleri de getirmiştir. O dönemde Fransızca bilmek önemli etkiye sahiptir ve aynı dönemde
yazılan eserlerde de Fransızcanın etkilerini görebilmek mümkündür. O zamanlar Fransızcadan mustarip
olan dilimiz (kişilerin Türkçe kelimeler yerine Fransızca kelimeleri kullanmayı tercih etmeleri) son yüzyılda
da İngilizceden mustariptir. Dönemin getirdiği ekonomik koşullarla mücadele edebilmek ve geçimi sağla-
yabilmek için birden fazla işte çalışmanın önemini en güzel Rakım Efendi sayesinde görebilmekteyiz. Eser
hakkındaki incelememi şu sözler ile noktalamak istiyorum. -Boynumuz ağrıdı batıya bakmaktan-Mustafa
Kemal Atatürk’ün bizden istediği gibi ülkemizi muasır medeniyetler seviyesine çıkartmak istiyorsak ön-
celikle kendi kültürümüzü benimsemeliyiz sonra batı kültürüne ayak uydurmaya çalışmalıyız. Ancak ayak
uydururken kendi ayağımızdan da olmamalıyız.

Neslihan EKİCİ
Malatya Niyazi Mısrî Sosyal Bilimler Lisesi

115