Page 146 - Türkçeyi Etkili Kullananlar

N asreddin Hoca
NASREDDİN HOCA

(?-1284)

Hayatı ve Eserleri

Hayatı hakkındaki bilgilerde bir kesinlik bulunmamakla beraber 1208 yılında Sivrihisar’ın Hortu
köyünde doğduğu kabul edilmektedir. Babasından sonra köyün imamlığını yapmıştır. Daha sonra
Akşehir’e göçmüş ve burada kadılık görevinde bulunmuştur. 1284’te hayatını kaybetmiştir.

Ömrünü Anadolu’da geçirmiş olan Nasreddin Hoca’nın adı ve fıkraları Türklerin bulunduğu bütün
bölgelerde bilinmektedir. Doğu Türkistan’dan Balkanlara, Kuzey Afrika’dan Kafkaslara kadar geniş bir
alanda Nasreddin Hoca fıkraları anlatılmaktadır. Bu yönü ile Türk-İslam mizahının Nasreddin Hoca’nın
şahsında somutlaştığı söylenebilir.

Türkçeye Katkıları Bir gün Hoca’nın evine
hırsız girmiş, nesi var nesi
yoksa toplayıp arkasına
• Mizah ve hicivde Türkçeyi etkili ve kıvrak bir şekilde
kullanmıştır. yüklemiş ve çıkıp gitmiş.
Hoca da evinde geriye
• Fıkralarında sade ve anlaşılır bir dille toplumsal konulara kalanları toplayıp hırsızın
değinmiştir. ardına düşmüş. Hırsız evine
• Nasreddin Hoca, insanların kusur ve hatalarını onları girdikten sonra Hoca hırsızın
kırmadan ancak sözünü de sakınmadan dile getirmiştir. kapısını çalmış. Hırsız “Ne
Bu yönü ile dilin hassas bir kullanımını onun fıkralarında istersin Hoca Efendi?”
görmek mümkündür. deyince Hoca “Biz bu eve
taşınmadık mı?” demiş.
• Nasreddin Hoca’nın hazırcevaplığı fıkraların dayandığı
niteliklerden biridir. Bu şekilde hazırcevap olabilmek için
birçok unsurun yanında dile hâkimiyet çok önemlidir.
Bir gün Hoca’nın yanına bir
• Nasreddin Hoca, karşılaştığı durumlarda zaman zaman adam gelmiş. Uzun müddet
beklenmedik bakış açıları sunmuş, bunu da etkili bir dil güzelce sohbet etmişler.
kullanımıyla birleştirmiştir. Adam tam giderken Hoca

• Nasreddin Hoca ve fıkraları sinemadan sahne sanatlarına, “Sormak ayıp olmazsa siz
müzikten plastik sanatlara, şiirden romana kadar hemen kimsiniz, tanıyamadım.”
hemen bütün sanat dallarına ilham kaynağı olmuştur. demiş. Adam Hoca’ya hafif
kızarak “Öyleyse benimle
• Nasreddin Hoca’nın fıkraları çoğunlukla bir nükteye dayanır.
Bir hikmeti veya düşünceyi ustalıkla işlenmiş bir dille aktarır. niye eski bir tanıdık gibi
Bu yönüyle onun fıkralarındaki ifadelerden bazıları atasözü konuştun?” demiş. Hoca
veya deyim olarak kullanılmıştır. “Baktım ki tacın tacıma
benzer, kaftanın kaftanıma
• Nasreddin Hoca fıkralarının genelinde dilin kaba, çirkin ve benzer. Ben seni kendim
bayağı kullanımlarından uzak durulmuştur. sandım.” demiş.

144 Türkçeyi Etkili Kullananlar