Page 225 - Türkçeyi Etkili Kullananlar

Etkinlik

1. İkilemeler, Türk dilinin en eski dönemlerinden beri kullanılagelen söz öbekleridir. Türk
insanının dil dünyasına yerleşmiştir. Yaşar Kemal, Köroğlu adlı 81 sayfalık eserinde toplam
180 ikileme kullanmıştır. Bu veri, Türkçenin söz varlığı içinde çok önemli bir yere sahip olan
ikilemelerin Yaşar Kemal tarafından ne kadar sık kullanıldığını göstermektedir.
Aşağıdaki parçayı okuyunuz. Parçadan hareketle soruları cevaplayınız.

Bura halkının da bir tek işi vardı, at yetiştirmek. Dünyayı cins cins, ışıl ışıl, boy boy, renk
renk atlarla donatmaktı işleri. Bura halkı ekin ekmesini, hasat etmesini bilmezdi. Bilip
de ne yapsınlar. Atlar yüzünden dünyanın her yerinden onlara oluk oluk altın geliyordu.
Padişahlar, beyler onlardan yılkı yılkı atlar alıyorlardı. Bu at yetiştiricisi halk öylesine
mutluydu ki Allah’tan hiçbir dilekleri olmuyordu.

(Üç Anadolu Efsanesi, Köroğlu)

a) Yukarıdaki parçada geçen ikilemeleri aşağıya yazınız.
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................

b) İkilemelerin cümleye kattığı anlamları tespit ederek aşağıya yazınız.

.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................

2. Yaşar Kemal, Çukurova’nın ve yakından tanıdığı Çukurova insanının dilinin bir temsilcisidir.
Çukurova’yı çok iyi gözlemleyen yazar; eserlerinde halkın konuşma dilinde yaşayan özgün
söyleyişlere, ikilemelere, deyimlere, atasözlerine sık sık yer vermiştir. Ali Püsküllüoğlu’nun Yaşar
Kemal Sözlüğü, eserlerindeki söz varlığını tespit etmek üzere yapılan önemli çalışmalardan biridir.
Yaşar Kemal Sözlüğü adlı eserden alınan aşağıdaki cümleleri okuyunuz. Cümlelerle ilgili
çalışmaları yapınız.

I. Kel Hamza’yı ansımaya çalışıyor, gözlerinin önüne getiriyor, sonra birden yitiriyordu.
II. Karısı, çocukları onun bu delimsek hâllerini hiçbir şey kaçırmadan, gözlerini dört açıp
izliyorlardı.
III. Derviş Bey çavan atının başını epeyi uzaktan çevirebildi ve aynı hızla Kâmil’in üstüne
geldi.
IV. Siz beni kıyamete kadar gönendirdiniz, evime gelerek siz beni kıyamete kadar
gönendirdiniz...

a) Altı çizili sözcüklerin anlamlarını tahmin ediniz.

b) Numaralandırılmış cümlelerde altı çizili sözcükler ile aşağıdaki kutucuklarda verilen
anlamları, cümlelerin başındaki Romen rakamlarını anlamların karşısındaki yay ayraç
içine yazarak eşleştiriniz.

Anımsamak, hatırlamak. ( )
Sevindirmek, gün Doğruca giderken tam
göstermek, mutluluk ve Pişman olmak. ( ) hedefe ulaşılacağı sırada
geçim genişliği vermek. ( ) biraz sapmak. ( )
Delice davranışları olan. ( )

Türk Dili ve Edebiyatı 223