Page 36 - Türkçeyi Etkili Kullananlar

A nnemarie Von Gabai
ANNEMARIE VON GABAIN

(1901-1993)

Hayatı ve Eserleri

Fransa sınırları içinde bulunan Mörchingen’de (Mörşingen) doğmuştur. Berlin Üniversitesinde
matematik, fen bilimleri ve inşaat alanındaki derslerin yanı sıra Otto Franke’dan (Otu Frankı) Çin
bilimi, Willi Bang Kaup’tan (Vili Bang Kaup) Türk bilimi dersleri almıştır. Türkische Turfantexte dizisinin
ilk altı kitabını birlikte yayıma hazırlamışlardır. 1935-1937 yılları arasında Ankara Üniversitesi Dil ve
Tarih-Coğrafya Fakültesinde misafir Çin bilimi hocası olarak görev yapmıştır. Türkiye’den ayrıldıktan
sonra Berlin ve Hamburg Üniversitelerinde Türk dili profesörü olarak çalışmıştır. 1993 yılında Berlin’de
hayatını kaybeden Gabain, Türkoloji alanında bugün de yararlanılan kıymetli eserler bırakmıştır.
Türkische Turfantexte, Alttürkisches Schrifttum, Die Frühgeschichte der Uiguren, Alttürkische Grammatik,
Özbekische Grammatik eserlerinden bazılarıdır.

Türkçeye Katkıları Eski Türkçenin dildeki
yeri üzerine şöyle bir soru
sorulabilir: Bu dilin, “Türkçe”
• Uluslararası bilimsel etkileşimin artırılması amacıyla adını verebileceğimiz ataları
Altayistler ve Uralistlerle Ural-Altay Topluluğunu var mıydı? Onların selefleri
kurmuştur. Bu toplulukta uzun yıllar yönetici olarak kimlerdir? Çin’in kuzeyinde,
görev yapmıştır. Çinliler, tarih yazmaya
• Ural-Altay çalışmaları ile ilgili yazılar yayımlayan başlamalarından itibaren
Ural-Altalsche Jahrbücher dergisinin kurulmasına Hiung-nu denen göçebe bir
katkıda bulunmuş ve bu derginin Altayistik bölümünü halk tanıyorlardı; 6. asrın
yönetmiştir. baş döndürücü olayları
içinde isimleri kaybolur. Orta
• Eski Türkçe alanında yaptığı çalışmalarla henüz tam imparatorluğun yıllıkları,
olarak bilinmeyen bir dönemin aydınlatılmasına katkıda Hiung-nuların dillerinden bir
bulunmuştur. Eski Türkçenin Grameri isimli eseri bu çok kelime, ünvan ve isim
alandaki önemini hâlâ korumaktadır.
naklederler; bunlar, pek çok
• Türkoloji alanında birçok öğrenci yetiştirmiştir. Onun Eski Türkçe ve Moğolca unsur
öğrencilerinden olan Şinasi Tekin ve Semih Tezcan ihtiva ederler. Aynı şekilde,
mirasını devralarak Türk dili alanında ciddi çalışmalara bugün Çinliler tarafından
imza atmışlardır. To-pa denen Tabğaç dilinden
• Gabain, yayımladığı 340’tan fazla çalışma ile Eski de bahsederler, ki bunlar
Türkçe ve Uygur Türkçesi alanındaki birçok konunun Kuzey Çin’in hakimleri olarak
açıklanmasına ve anlaşılmasına katkı sunmuştur. (436-557), Kuzey Wei adını
taşıyorlardı. Eski Türkçenin,
• Türk dili ile ilgili araştırmaları nedeniyle 1957’de Türk Dil şimdiye kadar, daha eski bir
Kurumu muhabir üyeliğine, 1989’da da şeref üyeliğine şekli bulunamadı. Bugün, Eski
seçilmiştir. Türkçeye en yakın olan ağızlar,

• 1973’te Türk diline katkıları nedeniyle kendisine Türk Doğu Türkistan Yarkend ağzı,
hükûmeti tarafından şeref diploması verilmiştir. Tarançi ağzı, İli vadisi ağızlarıdır.
(Eski Türkçenin Grameri)
• Index der Deutschen Bedeutungen isimli çalışması ile
Türkçe sözlük çalışmalarına katkıda bulunmuştur.

34 Türkçeyi Etkili Kullananlar