Page 121 - RİTİM EĞİTİMİ VE HALK DANSLARI 11

DERS DIŞI ETKİNLİK
Geleneksel “Tirgi” dansından örnekler izleyiniz. Derste öğrendiğiniz dansla aralarındaki farklılık
ve benzerliklerin sebepleri hakkında fikirlerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız.

4.4. BARLAR

Görsel 4.5: Bar türü halk dansları (Erzurum)

Bar türü halk danslarının tarihçesi Orta Asya’da Altay kavimlerine kadar uzanmaktadır. Çağatay
dilinde barlamak kelimesinin; düzeltmek, sıraya koymak anlamında kullanıldığı bilinmektedir. Bar kelimesi
“barça” ve “baru” gibi söylenişleri ile “topluluk” anlamında da kullanılmıştır. Erzurumlu ünlü bir yerel şair
olan Sadi Akatay bardan "Yüzyılların ardından kopup gelen bir vakar." diye bahsetmektedir (Görsel 4.5).
Barlar; genellikle toplu olarak ve sıra hâlinde, kendine özgü ezgilerle oynanan bir halk dansları
türüdür. Barların oynandığı yörelerde yüzden fazla çeşidi saptanmıştır ve geleneksel formda belirlenmiş bir
oynanış sırası bulunmaktadır. Yörede en yaygın görülen eşlik çalgılarından davul ve zurna da bu sırayı izle-
mektedir. Barlar, en az beş oyuncuyla oynanan bir grup oyunudur. Bar türünün görüldüğü bölgelerde, özel-
likle Erzurum’da bar oynayanlara “dadaş” denmektedir. Bar türü halk danslarının kahramanlığı simgelediği
görülmektedir. Daha çok bir erkek oyunu sayılmasına karşın günümüzde kadınların oynadığı ya da kadın
erkek birlikte oynanan barlar da vardır. Barlar; oyuncuların cinsiyetine, sayılarına, oynanış amaçlarına göre
türlere ayrılmaktadır. Genellikle iki bölümden oluşan barların, üç bölümden oluşanları da görülmektedir.
Oyuncuların ağır bir tempo ile oynadıkları ağırlama bölümü ile başlayan barlar, iki bölümden oluşuyorsa
hareketlerin biraz daha hızlandığı yelleme ya da üstleme bölümüyle devam etmektedir. Üç bölümden olu-
şuyorsa yelleme ve üstlemeden sonra çok çevik hareketlerle oynanan sekme ya da hoplatma bölümüyle
sona ermektedir. Bar tutuşacak olanlar; yaş, sosyal konum ve oyundaki becerilerine göre dizilmektedir. Sı-
ranın sağ başında bulunan ve oyunu yöneten kişiye “barbaşı” denmektedir. Barbaşı; en iyi oynayan, yaşça
büyük olan, sosyal konumuyla önde gelen kişilerden seçilmektedir. Barbaşının yanındakine “koltuk” ya da
“koltuk altı” denmektedir. Koltuk denilen ikinci oyuncunun da barbaşı ile aynı niteliklere sahip olması gerek-
mektedir. Sıranın en sonundaki dansçıya ise “pöççük”, “poççık” ya da “son” adı verilmektedir. Dansa baş-
larken el ele daire, yarım daire ya da düz bir sıra hâlinde duran dansçılar; oyunun gidişine göre ellerini tarak
biçiminde kenetleyerek ya da birbirlerinin omuz başlarından tutarak dansa devam etmektedir. Oyuncular
bazen birbirlerinden kopmadan uzaklaşmakta bazen de birbirlerine iyice yaklaşarak oyunu sürdürmektedir.
Oyunların figürsel özelliklerine göre dansçıların birbirlerine sıkı sıkıya duruş ve oynamalarına “kapalı bar”,
parmak uçlarından tutarak seyrekçe oynamalarına da “açık bar” denmektedir. 4. ÜNİTE

119