Page 131 - RİTİM EĞİTİMİ VE HALK DANSLARI 11

Zeybeklik kültürü ve geleneğinde topluluğun başkanlarına “efe”, yiğitlerine de “kızan” denmektedir. Bunun
yanında zeybek dansını icra edenler de “efe” olarak adlandırılmaktadır. Bu danslarda yiğitlik gibi kavramlar
konu edildiğinden dansların da bu kavramları yansıtır biçimde icra edildiği görülmektedir. Dansçılar; yöre
ve oyunlara göre farklılık göstermekle birlikte kaşık, tüfek, bıçak gibi oyun araçlarını da dans sırasında kul-
lanmaktadır.
Zeybek türü halk dansları ritmik yapıları göz önüne alındığında ağır zeybekler ve kıvrak (Yürük)
zeybekler olmak üzere iki ana grupta toplanabilmektedir. Ağır ve çok ağır zeybekler özellikle İzmir, Aydın,
Muğla, Manisa ve Denizli’de yaygın biçimde görülmektedir. 9/2’lik ve 9/4’lük usullerle, temposu oldukça
düşük bir biçimde oynanan zeybek oyunlarıdır ve erkekler tarafından icra edilmektedir. Kıvrak zeybekler ise
Akdeniz’in tamamında ve Ege’nin güneydoğusunda görülen 9/8’lik usuldeki oyunları kapsamaktadır. Sade-
ce kadınların oynadığı zeybeklere, Ege yöresinde “kadın oyunları” ya da “kadın zeybeği” adı verilmektedir.
Zeybek oyunlarında davul ya da davullar ayrılmaz bir ana ritim çalgısıdır. Yanında zurna ya da zur-
nalar yer almaktadır. Bunlar yöresine göre değişik sayılarda kullanılmakla birlikte zeybeklerin büyük çoğun-
luğunda ana eşlik çalgılarını oluşturmaktadır. Oyunlara genellikle çift zurna eşlik eder ve biri ezgiyi çalarken
diğeri karar sesinde dem tutar. Oyunun başında, çalınacak ezginin makamında serbest olarak çalınan giriş
bölümü bulunur. “Gezinleme” denen bu bölümde oyuncular, alanda ağır ağır dolanırlar. Ezgiye girildiği za-
man nara atarak oyuna başlarlar. Kadın zeybeklerinde ise gezinleme bölümü olmaz ve oyunlar erkeklere
göre daha hızlı ritme sahiptir. Ayrıca klarnet, kabak kemane, bağlama, cura bağlama, cura, meydan sazı,
çöğür bağlama, kaval kullanılmaktadır. Kadın zeybeklerinde ise tencere ve kazan, darbuka, çömlek, bak-
raç, dümbelek de ritim çalgısı olarak kullanılmakta; ezgiler genelde ağızla söylenmektedir.
Zeybek türü halk dansları; Batı Anadolu’nun İzmir, Aydın, Denizli, Muğla illeri başta olmak üzere
hemen her yerinde görülmekle birlikte Batı Karadeniz’de Zonguldak ili sınırına kadar olan illerden Silifke’ye,
Ege kıyılarından Marmara’nın doğu kıyılarına, Kastamonu, Ankara, Afyon, Isparta illerinin doğu sınırlarına
kadar geniş bir coğrafyada görülmektedir (Görsel 4.11).

Aydın erkek kostümü Aydın kız kostümü
4. ÜNİTE

Görsel 4.11: Aydın yöresi erkek ve kız kostümleri

129