Page 83 - SPOR ANATOMİSİ VE FİZYOLOJİSİ 11

BÜYÜK VE KÜÇÜK DOLAŞIM
Beyin
Büyük dolaşım (Sistemik dolaşım): Kalbin
sol ventrikülünden aorta pompalanan oksijen-
den zengin kanın tüm vücut hücrelerine ulaş-
tırıldıktan sonra hücrelerdeki karbondioksit Beyin ve
kollar
yüklü kanın vena kava süperior ve vena kava Sağ akciğer Sol akciğer
inferior ile kalbin sağ atriumuna geri dönmesi- Oksijen
dir (Görsel 6.9).

Karbondioksit
Kalp

Küçük dolaşım (Pulmoner dolaşım): Kalbin Karaciğer
sağ ventrikülünden pulmoner artere pompala-
narak akciğerlere ulaşan karbondioksit yüklü
kanın akciğerlerde karbondioksidi bırakıp ok-
sijen yüklenerek pulmoner venler vasıtasıyla
kalbin sol atriumuna dönmesidir (Görsel 6.9). Mide Görsel 6.10: Egzersiz
Böbrekler
Bir kişinin egzersiz sırasında dakikadaki kalp atım sayısının (nabız) çıkabileceği en üst seviye

(maksimum) “220-yaş” formülü kullanılarak tahminî olarak hesaplanabilir. Örneğin 20 yaşındaki biri-
nin maksimum kalp atım hızı 220-20=200 atım/dakikadır. Bu ortalama, tahminî bir değer olduğundan
Kalça ve gerçek değerlerden bir miktar sapma gösterebilir.
bacaklar
Egzersiz sırasında çalışan kaslarımızı besleyen kılcal damarların sayısında artış (kapillarizasyon)
ve çeperlerinde genişleme (vazodilatasyon) meydana gelir. Bu şekilde dokulara daha fazla kanın
ulaşması sağlanmaktadır.
Karbondioksit Oksijen Sonuç olarak düzenli egzersizler ile kalbin odacıklarının büyümesi ve kalp kaslarının gelişmesi
(hipertrofi) kalp debisinin artmasını sağlamaktadır. Buna bağlı olarak istirahat hâlindeyken kalp daha
Görsel 6.9: Kan dolaşımı
DOLAŞIM SISTEMI VE EGZERSIZ az atım ile çalışmaktadır. Egzersizle birlikte damarların elastikiyeti gelişerek damar çeperlerinin ge-
Egzersizle, çalışan kasların oksijen kullanımı artar ve kaslar daha çok besin maddesine ihti- nişlemesi kan basıncının (tansiyon) düzende olmasını sağlamaktadır.
yaç duyar. Dolaşım sisteminin egzersize uyumu bu ihtiyaçların giderilebilmesi için çok önemlidir. Bu
uyum kişinin yaşı, cinsiyeti ve mevcut kondisyon durumu gibi çeşitli faktörlere bağlıdır. Egzersizle 3. ETKINLIK ARAŞTIRMA
birlikte artan oksijen ve besin maddesi gereksinimleri kalp atım hızı (nabız) ve kalp atım hacmi artışı
ile sağlanmaktadır. Bu iki artış kalp debisinin artışı olarak da ifade edilmektedir. Bir başka ifadeyle
kalp debisi bir dakikadaki kalp atım hızı ile bir kasılmadaki atım hacminin çarpımıyla ortaya çıkan de- Bilişim teknolojilerinden yararlanarak bir sonraki derse kadar kalp ve damar sağlığının korunma-
ğerdir. Örneğin bir insanın kalbinin dakikada 70 kez attığını ve kalbinin bir kasılmadaki atım hacminin sı için dikkat edilmesi gereken durumların neler olduğunu araştırınız. Ulaştığınız sonuçları aşağıdaki
ise 70 mililitre olduğunu düşünürsek bu insanın kalp debisi 70 atım/dk.x70 ml = 4,9 lt/dk. olduğunu boşluklara yazarak öğretmeniniz rehberliğinde arkadaşlarınızla tartışınız.
buluruz. Egzersizle birlikte kalp debisi daha önce hiç spor yapmayanlarda 4 kat artarken aktif spor- ..............................................................................................................................................................
cularda 7 kat arttığı ifade edilmektedir. ..............................................................................................................................................................
Düzenli egzersizle birlikte kalbin atrium ve ventriküllerinde hacimsel artış meydana gelir. Kalbin ..............................................................................................................................................................
odacıklarındaki bu hacimsel artış kalbin bir kasılmada pompalayacağı kan miktarını da artırmaktadır. ..............................................................................................................................................................
Düzenli egzersiz yapanlarda ve sporcularda kalp atım hacmi arttıkça istirahat kalp atım hızı azalmak- ..............................................................................................................................................................
tadır. Özellikle dayanıklılık sporlarıyla ilgilenen kişilerin istirahat kalp atım hızları 60 atım/dk.nın altına ..............................................................................................................................................................
düşebilmektedir. Hiç spor yapmayanlarda istirahat kalp atım hızının 60 atım/dk.nın altına düşmesi ..............................................................................................................................................................
bradikardi denilen bir kalp hastalığı belirtisi olabilmektedir. Oysaki düzenli egzersiz ve spor yapan ..............................................................................................................................................................
insanlar için bu sağlıklı bir durumdur (Görsel 6. 10). ..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................

80 81