Page 40 - SPOR PSİKOLOJİSİ VE SOSYOLOJİSİ 12

SPORDA GÜDÜLENME VE SPORCULARI SPORDA GÜDÜLENME VE SPORCULARI
GÜDÜLEMEDE ETKİ EDEN FAKTÖRLER ÜNİTE 3 ÜNİTE 3 GÜDÜLEMEDE ETKİ EDEN FAKTÖRLER

3.1. GÜDÜ VE GÜDÜLENME KAVRAMLARI Harekete yönelmiş organizmanın ihtiyacını karşılayarak rahatlaması süreci bir döngü halinde

Ruh sağlığı uzmanlarının cevabını aradıkları en temel sorulardan biri, insan doğası ile ilgili “Neden gerçekleşir (Şekil 3.1).
yapıyorsun?” sorusudur. Bu soru genelde “Çünkü istiyorum.”, “Çünkü ihtiyacım var.”, “Çünkü
yapabiliyorum.” ya da “ Bir sebebi yok, öylesine yapıyorum.” şeklindedir. Uzmanlar bu cevapları
yetersiz bulmuş olacaklar ki insanların davranışlarını tetikleyen daha güçlü nedenler olduğunu
düşünmüş ve bu nedenleri keşfetmeye çalışmışlardır. Yaptıkları araştırmaların sonucunda
düşünce, duygu ve davranışları etkileyen nedenin güdülenme olduğunu bulmuşlardır. Yaşamın
her alanında olduğu gibi spor faaliyetlerinin temelinde de güdülenme vardır. Güdülenmiş
davranış organizma tarafından yerine getirilmezse bu davranış organizmayı strese sokar. Spor
psikologları birey ve takımların performansını etkilemedeki öneminden dolayı, insanların spora
ya da fiziksel aktiviteye katılımına yol açan güdüleri bilmek için özel ilgi göstermişlerdir.

Şekil 3.1: Güdülenme döngüsü
1. Güdülerin Sınıflandırılması

Uyarıcılar organizmaya içeriden ya da dışarıdan gelir. Bunlara içsel güdülenme ve dışsal
güdülenme adı verilir. Uyarıcıların alınması sonucunda organizma hareket eder ve davranış
Güdülenme,
bir kişinin çabalarının gerçekleşir. Hem dışsal hem de içsel güdüler sporda önemlidir ve spor psikologları bireyin
yönü ve yoğunluğudur.
performansını artırmak için hem dışsal hem de içsel güdüleri kullanırlar. Bununla birlikte amaca
ulaşmada, içsel güdülenme ile hareket eden sporcuların hedeflerine ulaşma oranlarının daha
yüksek olduğu görülmüştür.
Görsel 3.1: Amacına ulaşmış sporcu
Heyecan, sevme, eğlence, yetenekleri sergileme ve geliştirme fırsatları, kısaca sporun tadını
İnsan bedeninin belirli bir düzeyde su, yiyecek, hava ve ısı miktarını sürdürerek çıkarmaya yol açan, spor etkinliklerinde yer almak için kişinin içinden gelen tüm nedenler içsel
yaşamını devam ettirmeye ihtiyacı vardır. Bu devamlılığa yol açan biyolojik güdülere örnek olarak verilebilir. Kupalar, ödüller, övgü ve statü gibi dış etkenlere bağlı nedenler
mekanizmaya homeostasis (iç denge) durumu denir. Organizmada ortaya de dışsal güdü örneklerindendir.
çıkan gereksinimler bu denge durumunu bozarak dengesizlik yaratır. Organizma bu dengesizlik
durumunu giderebilmek için harekete geçme eğilimindedir. Bu süreç güdülenme kavramını İçsel ve dışsal güdüler organizmayı harekete geçirir. Zaman zaman dışsal güdüler, içsel
karşımıza çıkartır. Örneğin bir sporcu yarışma öncesinde denge durumunda olmasına rağmen güdülenmeyi artırmak için kullanılabilir.
yarışmadaki eforu nedeniyle susuzluk hissedecektir. Bu nedenle dengesi bozulacak ve dengeye Dışsal güdülerin, içsel güdülenmeyi artırmak için başarıyla kullanılmasına Uzak Doğu dövüş
gelebilmek için su içmek üzere harekete geçecektir. sporlarında kullanılan dereceleme sistemleri (renkli kuşaklar) örnek olarak verilebilir.

Güdü, organizmanın istemli veya istemsiz olarak davranışlarda bulunmasına neden olan BİLİYOR MUSUNUZ?
uyarıcılardır. Gereksinim ise çoğunlukla organizmada eksikliği hissedilen şeyler için kullanılır. Bilinenin aksine dövüş sporlarında kullanılan renkli kuşaklar eski bir gelenek değildir. Dövüş
Eksikliği hissedilen gereksinimlerin gücü ve şiddeti dürtü olarak ifade edilir. Dürtünün organizmayı sanatlarında bir yeniliktir. Kemer geleneği geçmiş yüz yılda başlamış olup öğrencileri güdüle-
harekete yöneltmesine güdü denir. Harekete yönelmiş organizma ihtiyacı karşılayıp rahatladığında mede somut ödül olarak tasarlanmıştır.
güdülenmiş olur. Tüm bu süreç güdülenme (motivasyon) olarak tanımlanır (Görsel 3.1).

SPOR PSİKOLOJİSİ VE SOSYOLOJİSİ 37 38 SPOR PSİKOLOJİSİ VE SOSYOLOJİSİ