Page 46 - SPOR PSİKOLOJİSİ VE SOSYOLOJİSİ 12

SPORDA GÜDÜLENME VE SPORCULARI SPORDA GÜDÜLENME VE SPORCULARI
GÜDÜLEMEDE ETKİ EDEN FAKTÖRLER ÜNİTE 3 ÜNİTE 3 GÜDÜLEMEDE ETKİ EDEN FAKTÖRLER

Bireyler kendi davranış veya performansının sorumluluğunu alırken içsel yüklemeleri, olayların Yetişkinler yeterliliklerini, kendi geçmiş performansları ile başkalarının performanslarını temel
sonuçlarını kendisi dışındaki sebeplere bağladıklarında dışsal yüklemeleri kullanırlar (Görsel alan bilgilere göre değerlendirirler. Bir sporcu hem görev hem sonuç odaklı olabilir. Bununla birlikte
3.2). Yaşadığı başarısızlık sonrası çoğu sporcu dışsal yüklemeler yaparak suçlayıcı tavırlar görev odaklı sporcular herhangi bir olumsuzluk karşısında pes etmeyip tekrar tekrar denerler.
sergileyebilmektedir. Ancak başarı sonrasında içsel yüklemeler daha sık görülmektedir. Spor psikologları, gelişimlerinin sağlıklı olması için görev ve sonuç odaklarını dengeli kullanma
yöntemleri konusunda sporcuları eğitirler. Antrenman hedefleri belirlenirken sporcuların da
karar verme süreçlerine katıldıkları görev odaklı güdülenme kullanılır. Bununla birlikte madalya
faktöründen dolayı olimpiyat oyunları boyunca görev odaklı olmak yerini sonuç odaklı olmaya
bırakır. Yani rekabet arttıkça sonuç odaklı olmak daha ön plana çıkar (Görsel 3.3).

Görsel 3.2: Grup çalışmaları kontrol edilemeyen faktörler arasındadır.
Başarı hedefi kuramı ikiye ayrılır. Bunlar görev odaklı güdülenme ve sonuç odaklı güdülenmedir.
Her iki güdülenme biçimi aynı anda değil insan gelişiminin farklı aşamalarında görülür. Görev
odaklı güdülenme 10 yaşına kadar görülür. Bu dönemdeki çocuklar, en son denedikleri görevi
ne kadar iyi yaparlarsa o oranda kendilerini yeterli görürler. O yaş grubu çocuklara göre çok
çalışmak, işini iyi yaptığının göstergesidir. Bununla birlikte 10 yaşından büyük olan çocuklar
kendi yeterlikleriyle ilgili farklı bakış açısı geliştirirler. Sonuç odaklı çocuklar, başarılı olup
olmadıklarına akranlarının başarılarına bakarak karar verirler. Akranlarından öndeyse kendilerini
başarılı, akranlarından geride iseler kendilerini başarısız olarak görürler. 10 yaşından küçük
bir eskrimci antrenman yaptıkça kendini başarılı görürken 10 yaşından büyük bir erskrimciyse
rakibini yendiği sürece kendini başarılı görür. Hedef ve başarı odaklı sporcuların özellikleri Tablo
3.1’de verimiştir. Görsel 3.3: Kişisel hedefler yükseldikçe sporcular sonuç odaklı olur.

Tablo 3.1: Hedef ve Başarı Odaklı Sporcuların Özellikleri Tablosu Yetkinlik güdülenmesi kuramına göre insanların kendilerini değerli ya da yeterli hissetme
duyguları en önemli etkendir. Başka insanlardan gelen geribildirim ve pekiştireçler; kendine
Özellikler Görev Odaklı Güdülenme Sonuç Odaklı Güdülenme
güven, yetkinlik ve kendini kontrol duygularını etkilemektedir. Örneğin bir takımdaki iki

Başarıyı değerlendirme Geçmişteki kişisel performanslarını Başkalarıyla kıyaslama hentbol oyuncusunu ele alalım. İlk oyuncunun kendine güveni yüksek olduğu için kendini
kriterleri göz önüne alma yetkin hissetmektedir. Hentbol becerilerini öğrenme ve sergilemenin kendi kontrolünde
olduğunu düşünmektedir. Hentbol öğrenme çabaları onun sevincini, gururunu ve mutluluğunu
Antrenman (egzersiz) ve becerilerini artırmaktadır. Buna karşılık ikinci oyuncunun kendine güveni düşük olduğu için oyuncu kendini
Başarıya hâkim neden Şans ve doğal yetenek
geliştirme yetkin görmemektedir. Antrenmanda ne kadar çalışırsa çalışsın iyi bir hentbol oyuncusu
olamayacağına inanmaktadır. Olumsuz düşündükçe de kaygı, utanç ve üzüntü gibi olumsuz
Zorluk/ başarısızlığa Sorumluluğu üstlenme ve tekrar Sorumluluğu başkasına duygusal tepkiler ortaya çıkmaktadır. Bu duyguları da sporcunun güdülenmesini azaltmaktadır.
cevap deneme atma

SPOR PSİKOLOJİSİ VE SOSYOLOJİSİ 43 44 SPOR PSİKOLOJİSİ VE SOSYOLOJİSİ